Cyranka

Kaczka i kaczor w szacie spoczynkowej są do siebie podobni: mają brązowe upierzenie, brązowe tęczówki, szare dzioby i krótkie, ciemne nogi. Kaczory odróżniają od samic intensywniejsze ciemnoszarozielone lusterka oraz sinoniebieskie pokrywy skrzydłowe (najlepiej widoczne w locie). W szacie godowej kaczora charakterystyczna tylko dla tego gatunku jest szeroka, biała brew sięgająca do boków karku, do tego brązowopurpurowa głowa i pierś z delikatnym, jasnym wzorem, jasnoszare boki z falistym deseniem, wydłużone, czarno-białe pióra barkowe, które dekoracyjnie zwisają ze skrzydeł, oraz biały brzuch. Osobniki młodociane wyglądają jak dorosłe kaczki, z nieco wyraźniejszym deseniem jasnych obwódek piór.

Jak rozpoznać Cyrankę po głosie?

Samiec Cyranki szczególnie w okresie godowym odzywa się charakterystycznym, terkoczącym „trererereb”, samica kwacze w sposób przypominający krzyżówki, choć ciszej i wyżej – „kwak, kwek, kwer”.

Cyranki to ptaki lęgowe całej umiarkowanej strefy klimatycznej Europy i Azji. Zimują w Afryce na południe od Sahary oraz w południowo-wschodniej Azji. Polskie cyranki odlatują na zimę do Afryki, a do odlotu szykują się już w sierpniu. Na lęgowiska wracają na przełomie marca i kwietnia.
Ptaki te można spotkać w dolinach rzecznych, na rozlewiskach, starorzeczach, zarośniętych obrzeżach jezior i stawów – liczniej w Dolinie Baryczy, Odry, Narwi, czy nad Biebrzą.

Cyrankom wystarczy nawet niewielki, płytki zbiornik wodny, byle otaczały go gęste szuwary lub roślinność łąkowa, gdzie te skryte ptaki mogłyby ukryć swoje gniazdo. Samica powraca na lęgowisko razem z partnerem. Jeszcze przed przystąpieniem do lęgu ogląda jego popisy godowe, podziwiając niski lot nad powierzchnią wody i lądowanie z uderzeniem skrzydła o skrzydło. Gotowy do godów samiec drepcze za partnerką w swojej strojnej szacie, rytmicznie poruszając głową, głośno kwacząc lub raczej „terkocząc”, ona zaś cicho odpowiada. Gotowa do złożenia jaj samica zakłada gniazdo wśród gęstych traw, ale jednocześnie z dobrym widokiem na najbliższą okolice. Gniazdo, to zagłębienie wyłożone trawą i liśćmi, jego wierzchnią warstwę ptak wyścieła własnym puchem. Cyranki lęgną się raz w roku – zwykle w maju samica składa ok. 8–10 kremowożółtawych jaj o wydłużonym kształcie, które wysiaduje przez trzy tygodnie. Początkowo kaczor strzeże bezpieczeństwa partnerki. Zdarza się, że przestraszona i spłoszona w początkowym okresie wysiadywania nie powraca już do gniazda. Młode cyranki już w drugiej dobie życia opuszczają gniazdo i wyruszają z matką na wodę. Musi minąć jednak ponad miesiąc, zanim nauczą się latać, i rok, aby uzyskały dojrzałość płciową.
Cyranki mają bogaty jadłospis, w którym przeważa pokarm zwierzęcy. Żerują w trakcie pływania, chwytając owady, mięczaki, skorupiaki, a także małe ryby czy płazy. Ich dietę uzupełniają młode pędy, nasiona, korzonki czy liście. Preferowany sposób żerowania to filtrowanie wody z powierzchni lub zanurzanie w wodzie samej głowy, rzadziej spławikowanie (ptak „staje” w wodzie na głowie sięgając w ten sposób dużo głębiej, niż przy zanurzeniu głowy z pozycji siedzącej). Dzięki umieszczonym wzdłuż krawędzi dzioba i zachodzącym na siebie blaszkom rogowym (charakterystyczna cecha całego rzędu blaszkodziobych) ptaki te mogą odcedzać pokarm z wody. Cyranki mają tendencję do przejadania się i tycia, a nadmiar tłuszczu odkłada się w wątrobie.