Cyraneczka

„Cyraneczka nie ptak, dziewczyna nie ludzie” – ten refren starej ludowej piosenki odwołuje się być może do niewielkich rozmiarów tej kaczuszki i związanej z tym jej minimalnej przydatności w kuchni. Cyraneczka rekompensuje swój rozmiar wyglądem. U samców występuje dymorfizm sezonowy. Od późnej jesieni do czerwca ich głowa i górna część szyi przybierają barwę kasztanową. Bok głowy wraz z okiem otoczone są ciemnozielonym błyszczącym pasem, który uwydatnia żółtobiała kreska biegnąca od nasady dzioba (stąd też wielu grafików kojarzy słowo „cyraneczka” z kolorem – nazwa ta używana jest do określenia głębokiego, morskiego odcienia niebieskiego). Kremowa pierś upstrzona jest brązowymi cętkami. Czarniawe, marmurkowe wzory na bokach i grzbiecie przypominają stróżki piasku z efektem światłocienia. Brzuch ptaka jest białawy, podogonie zaś żółtawe z czarnym obramowaniem. Samice, osobniki młode, a także samce poza sezonem godowym są do siebie bardzo podobne. Ich ubarwienie jest wprawdzie maskujące, ale niebanalne, pokryte wzorem charakterystycznym dla wielu kaczek pływających (w odróżnieniu od grążyc, czyli kaczek nurkujących): ze skrzydła śmieje się do nas zielone lusterko.

Jak rozpoznać Cyraneczkę po głosie?

Najczęściej odzywają się kaczory, wydając krótkie, wysokie dźwięki przypominające dzwonienie. Najłatwiej usłyszeć je podczas tokowiska (pod warunkiem, że będziemy dostatecznie blisko), kiedy to samce zalecają się do swoich partnerek. Czasami dźwięczne nawoływania, zamieniające się w chór, towarzyszą także powietrznym akrobacjom.

Cyraneczka jest ptakiem wędrownym; migracje odbywają się w marcu i kwietniu oraz w październiku i listopadzie. Zimuje przede wszystkim w Europie Zachodniej i Południowej, ale także w zachodniej Polsce.
Na swoje siedlisko wybiera płytkie zbiorniki wodne, również na obszarach leśnych. Często są to gęsto zarośnięte oczka wodne, starorzecza, stawy i jeziora otoczone trzcinami oraz bagna i torfowiska. Zimą Cyraneczkę można spotkać również na wybrzeżach morskich przy strefach pływów, a także na lekko zasolonych zbiornikach wodnych, w których wyszukuje smakowite małże.

Nasza bohaterka uchodzi również za najlepszego lotnika wśród kaczek – z wody do lotu podrywa się niemal pionowo i potrafi osiągnąć prędkość 100 km/godz. W okresie godowym, aby zwrócić uwagę partnerek, kaczory potrafią wykonywać bardzo wolny lot – niemal zawisając nad głową wybranki. Drugą formą zwrócenia na siebie uwagi są tańce z figurami, podobne do tych, które wykonują samce krzyżówek.

Cyraneczka buduje gniazdo w zaroślach w pobliżu zbiorników wodnych. Tworzy niewielkie zagłębienie, które następnie wyściela trawą i puchem. Kaczka składa raz w roku około 8 jaj, pisklęta wykluwają się po dwudziestu kilku dniach i są zagniazdownikami, czyli w kilka godzin po wykluciu się, gdy tylko obeschną i odpoczną, opuszczają gniazdo razem z matką. Po mniej więcej miesiącu zyskują lotność.

Cyraneczki są wszystkożerne. W okresie wiosenno-letnim częściej sięgają po pokarm wysokobiałkowy, jak larwy komarów czy robaki. Jesienią i zimą w ich diecie przeważają nasiona traw oraz pędy roślin wodnych. Żerują w płytkiej wodzie, wyszukując pokarm w mule lub gruntując.