Atlas ptaków

Gąsiorek

    Lanius collurio

Łacińska nazwa rodzajowa tego ptaka znaczy „rzeźnik” i doskonale oddaje jego obyczaje. Gąsiorek bowiem to bezwzględny łowca, który poluje, nawet gdy nie jest głodny.

Autorka: Marzenia Trynkus

Jak wygląda Gąsiorek?

Jak rozpoznać Gąsiorka?

To ptak nieco większy od Wróbla, o wyraźnym dymorfizmie płciowym. Samca bardzo łatwo rozpoznać po niebieskopopielatej głowie i czarnej „masce” w stylu Zorro. Spód i boki ciała są jasnoróżowe, wierzch skrzydeł rdzawobrązowy, a ogon ciemny z białymi skrajami.

Samica jest brązowa z wierzchu, od spodu kremowobiała, pokryta ciemniejszym, łuskowanym wzorem. Maska jest u niej tylko delikatnie zaznaczona, za okiem. Charakterystyczną cechą gąsiorków jest „sokoli ząb”, czyli haczykowate zakończenie dzioba, pomagające w uśmiercaniu ofiar.

Gąsiorki prowadzą dzienny tryb życia. Najczęściej żyją samotnie, w okresie lęgowym w izolowanych parach.

mały rozmiar
sylwetka ptaka podobna do Wróbel
sylwetka ptaka w locie podobna do Wróbel
jastrzębi dziób
czarny kolor

Jak rozpoznać Gąsiorka po głosie?

Śpiew samca jest cichy i szczebiotliwy, a sama piosenka bardzo urozmaicona. Gąsiorek doskonale naśladuje głosy innych ptaków – stąd też wzięła się jego nazwa, gdyż często wydaje charakterystyczny dźwięk przypominający gęganie gęsi.

Samicę można usłyszeć tylko tuż po przylocie z zimowiska. Jej głos przypomina nieco głos Wróbla.

Gdzie i kiedy można zobaczyć Gąsiorka?

Gąsiorek zamieszkuje niemal całą Europę. Nie spotkamy go jedynie na południu Półwyspu Iberyjskiego ani na dalekiej północy. Lubi krajobraz mozaikowy, pola z rozrzuconymi kępami drzew i krzewów, zakrzaczone łąki i pastwiska, śródpolne zadrzewienia, tzw. ugory i nieużytki, sady i duże ogrody otoczone żywopłotami. Znajduje tam doskonałe warunki do założenia gniazda i miejsca do czatowania, z których poluje, a także obserwuje otoczenie, wypatrując potencjalnych zagrożeń.

Gąsiorek należy do migrantów długodystansowych. Zimuje w południowej Afryce. Do Polski przylatuje w maju, a opuszcza nas już pod koniec sierpnia. W tym czasie spotkamy go w całym kraju.

Miejsce występowania lub obserwacji

Poznaj Gąsiorka bliżej

Jak wygląda samiec Gąsiorka?
Jak wygląda Dzwoniec?

Gąsiorka najłatwiej zaobserwować, gdy czatuje w dobrze wyeksponowanym miejscu – na słupach, drutach trakcji elektrycznej czy wierzchołkach wysokich krzewów. Poluje na owady, a nawet mniejsze kręgowce, takie jak drobne gady, gryzonie i płazy. Nawet niewiele mniejsze od niego zwierzęta nie mogą czuć się bezpiecznie w zasięgu jego wzroku. Atakuje w locie albo pikuje na obrany cel prosto z gałęzi, na której siedział. Nadwyżki jedzenia Gąsiorek nabija na cierniste gałęzie. Taka spiżarnia przydaje się przede wszystkim w sezonie lęgowym.

Samce od razu po powrocie z zimowiska zajmują terytoria gniazdowe i przystępują do lotów tokowych. W tym okresie są bardzo rozśpiewane. Gdy uda się przywabić partnerkę, wspólnie wybierają miejsce na gniazdo. Najczęściej jest ono umieszczane wewnątrz gęstego, kolczastego krzewu, na wysokości do 2 m nad ziemią. Partnerzy budują je wspólnie, z gałązek, korzonków i kłączy, a następnie wyściełają delikatnymi trawami, włosiem zwierząt i piórami. W tak przygotowanym gnieździe samica składa najczęściej 5–6 jaj. Wysiadywanie zaczyna po złożeniu ostatniego. Młode wykluwają się po około dwóch tygodniach. Początkowo są ogrzewane przez matkę, a ojciec zajmuje się dostarczaniem pokarmu. W późniejszym okresie oboje rodzice karmią pisklęta. Młode opuszczają gniazdo po 14–16 dniach, ale nadal przebywają w jego pobliżu, gdzie są dokarmiane przez rodziców.

Stopniowo rodzina się rozdziela. Samiec przejmuje opiekę nad większą częścią potomstwa, a samica –nad pozostałymi młodymi. Gąsiorki wyprowadzają jeden lęg rocznie, jednak w przypadku jego utraty ponownie składają jaja. Ptaki te bywają mamkami młodych kukułek, a ich gniazda są stosunkowo częstym celem kukułczych podrzutów.

Galeria

Z kim łatwo pomylić Gąsiorka?

Samiec jest bardzo charakterystyczny, ale samica i ptaki młode mogą przypominać inne wróblowe o szarobrązowej tonacji upierzenia. Najbardziej podobna do Gąsiorka jest azjatycka Dzierzba Rdzawosterna, ale prawdopodobieństwo spotkania jej w Polsce jest minimalne.

Gąsiorek w liczbach

Masa ciała30-40 g
Rozpiętość skrzydeł24-27 cm
Długość ciała16-18 cm
Liczebność (w Polsce)400 000 par, z tendencją spadkową.
StatusW Polsce Gąsiorek jest średnio licznym gatunkiem lęgowym. Objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Jak pomóc Gąsiorkowi?

Populacja Gąsiorka maleje z powodu zmniejszającej się liczby pastwisk oraz likwidacji śródpolnych zakrzewień, zagajników i przydroży. Do utraty siedlisk przyczyniają się postępująca urbanizacja oraz intensyfikacja rolnictwa. Powszechne stosowanie pestycydów powoduje zanik populacji dużych chrząszczy i owadów prostoskrzydłych, stanowiących główny składnik diety ptaków.

Coraz poważniejszym zagrożeniem stają się plastikowe sznurki porzucone na polach, które ptaki wykorzystują do wyściełania gniazd. Młode zaplątują się w sznurki, w wyniku czego dochodzi do samoamputacji kończyn, a w konsekwencji do śmierci ptaka. Aby Gąsiorek nadal nam towarzyszył, zadbajmy o jego siedlisko. Można to zrobić, sadząc nowe zadrzewienia śródpolne z tak lubianymi przez Gąsiorka ciernistymi krzewami głogu, tarniny lub dzikiej róży. Plastikowe sznurki wykorzystywane w rolnictwie zastąpmy biodegradowalnymi, ograniczmy też stosowanie chemicznych środków ochrony roślin.

Bibliografia

Svensson L., Ptaki. Przewodnik Collinsa, tłum. Graszka-Petrykowski D., Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa 2013, s. 354.

Kruszewicz A., Ptaki Polski, t. 1, Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa 2018, s.158–161

Zbyryt A., Wajrak A., Ptaki Puszczy Białowieskiej. Opowieści o mieszkańcach niezwykłego lasu, Wydawnictwo Paśny Buriat, Kielce 2020, s. 106–111.

Dzięki Tobie te miejsca zmieniają się w raj dla ptaków!

Lajkujesz z kanapy, czy działasz w terenie? Działaj z nami w taki sposób, jaki najbardziej Ci odpowiada.

  • 23 000 dolarów rocznie! Co najmniej tyle warte są różnorodne usługi jakie dostarczają nam zdrowe bagna w przeliczeniu na jeden tylko hektar! Tereny mokradłowe (bagna, podmokłe łąki) są jednym z najszybciej zanikających typów siedlisk przyrodniczych w skali nie tylko Polski, czy Europy, ale całego świata! Znikające ptaki wodno-błotne są niestety smutnym dowodem tych zmian. Tylko w ciągu ostatnich 30-40 lat populacja Czajki Vanellus vanellus skurczyła się o 55% , Krwawodzioba Tringa totanus o 54%, Kszyka Gallinago gallinago o 48%, Potrzosa Emberiza schoeniclus o 38%, Strumieniówki Locustella fluviatilis o 74%, Świerszczaka Locustella naevia o 73%, a Pliszki żółtej Motacilla flava o 76%. Pomóż nam tworzyć kolejne ostoje dla ptaków!
Zobacz inne formy wsparcia
  • Bagna są dobre!
  • Symbolem naszego rezerwatu jest Sasanka. Sasankowe murawy to dobrze zachowane murawy ciepłolubne na malowniczych, zboczach byłego wyrobiska piasku.
Zobacz inne formy wsparcia
  • Jak chroni przyrodę stowarzyszenie Jestem na pTAK!
  • Symbolem naszej ptasiej ostoi jest Żuraw. Gatunek może niezbyt oryginalny, ale to właśnie parę tych ptaków mieliśmy okazję zobaczyć, gdy ostatnio odwiedziliśmy to miejsce.
Zobacz inne formy wsparcia
  • Jak stowarzyszenie Jestem na pTAK! chroni przyrodę?
  • Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz więcej
  • Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz wydarzenie

Pomóż nam! Twoje wsparcie pozwala chronić Przyrodę!

Wpłać
na ptaki

Darowizna online

Zobacz pozostałe
formy wsparcia

Zobacz