Raniuszek

Raniuszek jest ptakiem bardzo małym. Ma wyjątkową budowę ciała – kulisty tułów i wyjątkowo długi, schodkowaty ogon. Tak długi ogon stanowi cenną pomoc podczas żerowania wśród cienkich gałązek, gdzie ważne jest utrzymanie równowagi. Głowa, pierś i brzuch białe z lekkim różowrudawym nalotem od spodu, który najmocniej zaznacza się na bokach ciała. Wierzch czarny z jaśniejszymi lotkami i brązoworudym siodełkiem na plecach. Ogon czarny, ale skrajne sterówki biało zakończone. Obie płcie ubarwione tak samo.

Głównym pożywieniem Raniuszka są owady, ich larwy, pająki i inne drobne bezkręgowce. Wydłubuje je z zakamarków kory lub zbiera z gałęzi i liści, np. mszyce. W przypadku pokarmów pochodzenia roślinnego, wybiera owoce i nasiona na tyle miękkie, by móc sobie z nimi poradzić. Ledwie widoczny, stożkowaty dziób raniuszka jest słaby i nie nadaje się do obróbki większego lub twardszego pokarmu.

Jak rozpoznać Raniuszka po głosie?

Raniuszek wydaje trzysylabowe, ostre „srih-srih-srih”, lekko wybuchowe trzeszczące „zerrr” lub cmokające „pt”.

Piosenka dość miękka, szczebiotliwa, rzadko słyszana.

Raniuszek zasiedla dojrzałe lasy liściaste i mieszane, także ich skraje. Czasami zagląda do starych sadów, większych parków lub śródpolnych zagajników. Zawsze w gałęziach drzew i wysokich krzewów, w bezpiecznej wysokości nad ziemią, trzymając się zwykle miejsc obfitych w pokarm.

Wiosną, gdy już nadejdą cieplejsze dni, ptaki przystępują do budowy gniazda. Często ukrywają je w rozwidleniu pnia, pod osłoną gęstych liści lub igliwia. To duża i skomplikowana konstrukcja w kształcie owalnej bryły z wejściem z boku, a jej budowa zajmuje ptakom kilka tygodni. Mistrzostwo kamuflażu! Możemy wielokrotnie przechodzić obok gniazda i wcale go nie zauważyć. Z zewnątrz przystrojone mchami, porostami oraz innymi elementami pozwalającymi wkomponować gniazdo w otoczenie w jakim się znajduje. Raniuszki tak je dobierają, aby były identyczne z tymi, które porastają pień drzewa lub gałęzie krzewów, otaczające gniazdo. To zapewnia niewidoczność.

W środku gniazda ptaki tworzą wyściółkę z drobnych piór. W ich poszukiwaniu ryzykują czasami życiem, zapuszczając się w miejsca, gdzie drapieżniki oczyszczają z piór i zjadają upolowane przez siebie ptaki. Kiedy gniazdo jest już gotowe, samica składa w nim zwykle około 10 jaj. Dzieje się to najczęściej w połowie kwietnia. Przez następne dwa tygodnie samica je wysiaduje je, podczas gdy samiec przynosi jej pokarm. Kolejne kilkanaście dni (15-20) stoją pod znakiem ogromnej pracy związanej z wykarmieniem tak licznej gromadki. Nic dziwnego, że rodzicom pomagają inne raniuszki – rodzina i sąsiedzi, którzy z różnych powodów nie doczekali się własnego potomstwa. Część par decyduje się na drugi lęg, w czerwcu.
Wówczas przy wychowaniu młodych pomagają dzieci z pierwszego lęgu.

Jesienią raniuszki zbierają się w mniejszych lub większych grupach i do wiosny przemieszczają się po okolicy na niezbyt duże odległości. Wtedy też najłatwiej zaobserwować te urocze ptaszki. Nierzadko koczują w mieszanych stadkach z innymi drobnymi ptakami – najczęściej z sikorami. Razem łatwiej znaleźć pokarm, miejsce na nocleg, wypatrzeć drapieżnika (co wiele par oczu i uszu to nie jedna), a i prawdopodobieństwo bycia schwytanym przez któregoś spada, bo rozkłada się na wszystkich w grupie.

Zimą zmieniaj się też dieta Raniuszków, które latem zjadają prawie wyłącznie owady, za to teraz częściej sięgają po owoce i inny pokarm roślinny. Warto o nich pamiętać zaopatrując karmnik. Raniuszek przeważnie trzyma się wyższych pięter lasu i wiedzie skryty tryb życia. Szanse na jego zobaczenie rosną późną jesienią i zimą, kiedy to wyjątkowo zdarzają się stada liczące ponad 100 osobników – zwykle jednak kilkanaście lub dwadzieścia kilka.