O czym śpiewają ptaki?
Kto z nas nie czytał, choć raz, „Ptasiego radia” Juliana Tuwima? Albo nie słuchał – gdy wiersz czytali rodzice lub Irena Kwiatkowska.
Trznadel, fot. Cezary Korkosz
Ptasie odgłosy
Ptaki, podobnie jak my – ludzie, komunikują się ze sobą. Oczywiście nie potrafią formułować zdań – zamiast tego śpiewają (choć nie tylko, o czym trochę później). Trelowanie, gwizdanie, skrzeczenie, ćwierkanie, klapanie, korkowanie, szczebiotanie, świergotanie, szlifowanie i wiele innych ptasich odgłosów dociera do nas przez okrągły rok, ale z największą mocą wiosną oraz latem – gdy trwa sezon lęgowy i ptaków w Polsce jest najwięcej..
Na początku zasadnym byłoby zapytać – czy człowiek jest w ogóle zdolny usłyszeć wszystkie te głosy? Otóż tak. Ptaki generują odgłosy o częstotliwości od 100 do 15 000 – 16 000 Hz, zaś ucho ludzkie słyszy w zakresie 20 – 20 000 Hz.
Niestety z czasem nasze zmysły słabną i niektóre osoby, z upływem lat, mieć problemy z usłyszeniem wysokich tonów np. głosu mysikrólika.
Kiedy ptaki śpiewają?
Śpiew ptaków (a dokładnie samców – bo to one głosem zabiegają o względy samic) pełni dwie zasadnicze funkcje: reklamuje uroki osobnika (Spójrz na mnie, pięknie śpiewam, mam ładne, kolorowe, zadbane pióra. Będziemy mieć dużo zdrowych dzieci.) oraz wyraża gotowość do obrony zajmowanego terytorium o dużych zasobach (Uciekaj stąd, to mój teren! Oj! bo będę Cię atakował!). Oprócz tego ptaki mają całą paletę innych głosów informujących o: zagrożeniu (sygnały alarmowe – W nogi!), lokalizacji (sygnały kontaktowe – Jestem tutaj!), głodzie (głosy żebrzące – Mamo chce mi się jeść!). Głosy alarmujące są często głosami wysokiej częstotliwości, gdyż większość ptaków szponiastych to ptaki relatywnie duże – a im większy ptak, tym gorzej słyszy wysokie tony.
Część głosów generowanych przez ptaki jest doskonale rozumiana niezależnie od ich gatunku, są to tzw. głosy uniwersalne. Ptaki ostrzegają nie tylko swoich ziomków, ale i sąsiadów z krzewu czy drzewa naprzeciwko. Jednak umiejętność rozpoznawanie komunikatów przez inne zwierzęta, w tym ptaki może być niebezpieczna, np. pisklęta dziuplaków głosami żebrzącymi mogą, oprócz rodziców, przyciągnąć dzięcioła dużego, który rozkuwa dziuple i wyjada młode. Czasem zdarza się także, że z jednej strony mamy nadawcę komunikatu, który w danej sytuacji odnosi korzyść, a z drugiej odbiorcę, który ponosi stratę i ptaki celowo wprowadzają się w błąd. Przykładem nieuczciwej komunikacji u ptaków są sygnały alarmowe np. bogatki, która przy karmniku informuje o obecności drapieżnika, gdy tak naprawdę nie ma go w okolicy. W ten sposób ptak prowokuje ucieczkę pozostałych osobników, a sam może dobrać się do smakołyka. Rzecz jasna, takie oszustwo działa tylko wtedy, gdy stosowane jest stosunkowo rzadko, bo osobniki reagujące na alarm muszą kojarzyć go z właściwym zagrożeniem.
Jaki to ptak śpiewa?
Bąk to ptak z rodziny czaplowatych, który oprócz tego, że jest ciężki do obserwacji (żyje pośród trzcin i ma upierzenie maskujące), może pochwalić się całkiem dobitnym głosem. Jest to najlepiej słyszalny ptak żyjący w Polsce – jego głos może się nieść na odległość 3-5 kilometrów (!). Wynika to z faktu, że tony niskie, które generuje Bąk (to coś jak dmuchanie w pustą, szklaną butelkę) rozchodzą się lepiej od tonów wysokich – podobną regułę wykorzystuje się na morzu a dokładnie w syrenach okrętowych. Bąk został ładnie opisany przez Leonarda Baldnera, XVII-wiecznego rybaka-przyrodnika. Baldner zauważył, że Bąk wydaje dźwięk z uniesioną wysoko głową, zamkniętym dziobem, mając „bebechy z długim na pięć łokci żołądkiem” – co odnosi się do powiększonego przełyku bąka, który to właśnie bierze udział w wytwarzaniu tego donośnego dźwięku.
Innym głośnym ptakiem jest Derkacz – chruściel spotykany na wilgotnych łąkach z wysoką roślinnością trawiastą i zielną.
Z bliskiej odległości głos derkacza może mieć natężenie 100 dB (dla porównania podobną głośność ma domowy sprzęt audio rozkręcony na maksa). Troszeczkę słabsze od Derkacza są słowiki – samce mogą trelować z natężeniem 90 dB. Czy ptaki w takim razie głuchną? Nie, gdyż konstrukcja anatomiczna ucha wewnętrznego im to uniemożliwia. Badania naukowe wykazały, że otwarcie dzioba w celu wydania odgłosu zmienia ciśnienie wywierane na błonę bębenkową i tym samym zmniejsza zdolność słyszenia.
Galeria
Bogactwo ptasich głosów jest przeogromne. Ptasi śpiew towarzyszy nam szczególnie często wiosną i latem, gdy listowie jest już rozwinięte – ptaków nie możemy dojrzeć, a jedynie usłyszeć. Wtedy przydaje się znajomość ptaków i ich odgłosów.
Kto zdecyduje się na naukę rozpoznawania ptasich głosów w terenie, na początku niech się nie zniechęca. To sztuka trudna, wymagająca dobrego słuchu (ale niekoniecznie absolutnego) i lekkiej rutyny. Głosy starajmy się powtarzać codziennie, najlepiej po 2-3 w ciągu jednego dnia (każdy odtwarzajmy parokrotnie). Po jakimś czasie w naszym mózgu pozostanie ślad dźwiękowy i najzwyczajniej w świecie nasz słuch będzie wyłapywał, spośród otoczenia ten konkretny, zapamiętany przez nasz mózg, dźwięk czy melodię.
Dobrą metodą jest też droga skojarzeń – usłyszaną motyw dźwiękowy można narysować, zapisać, wystukać – metody są dowolne, liczy się rezultat. Uczyć możemy się korzystając z płyt czy, coraz popularniejszych, stron internetowych, np. xeno-canto.org. Najważniejsze jednak to cierpliwość i dużo czasu spędzonego w terenie – jedynie wychodzone kilometry i minuty usłyszanych głosów zrobią z nas specjalistów od ptasich głosów.
Dzięki Tobie te miejsca zmieniają się w raj dla ptaków!
Lajkujesz z kanapy, czy działasz w terenie? Działaj z nami w taki sposób, jaki najbardziej Ci odpowiada.
- 23 000 dolarów rocznie! Co najmniej tyle warte są różnorodne usługi jakie dostarczają nam zdrowe bagna w przeliczeniu na jeden tylko hektar!
Tereny mokradłowe (bagna, podmokłe łąki) są jednym z najszybciej zanikających typów siedlisk przyrodniczych w skali nie tylko Polski, czy Europy, ale całego świata! Znikające ptaki wodno-błotne są niestety smutnym dowodem tych zmian. Tylko w ciągu ostatnich 30-40 lat populacja Czajki Vanellus vanellus skurczyła się o 55% , Krwawodzioba Tringa totanus o 54%, Kszyka Gallinago gallinago o 48%, Potrzosa Emberiza schoeniclus o 38%, Strumieniówki Locustella fluviatilis o 74%, Świerszczaka Locustella naevia o 73%, a Pliszki żółtej Motacilla flava o 76%.
Pomóż nam tworzyć kolejne ostoje dla ptaków!
- Symbolem naszego rezerwatu jest Sasanka.
Sasankowe murawy to dobrze zachowane murawy ciepłolubne na malowniczych, zboczach byłego wyrobiska piasku.
- Symbolem naszej ptasiej ostoi jest Żuraw. Gatunek może niezbyt oryginalny, ale to właśnie parę tych ptaków mieliśmy okazję zobaczyć, gdy ostatnio odwiedziliśmy to miejsce.
Pomóż nam! Twoje wsparcie pozwala chronić Przyrodę!
Dołącz do społeczności
Poznaj Ogrody na pTAK! które tworzymy w całej Polsce. Czytaj o Nocy Sów. Odwiedź nasze ostoje przyrody.
Zostaw komentarz