Atlas ptaków

Cyranka

    Spatula querquedula

Ta znacznie mniejsza od kaczki domowej przedstawicielka rodziny kaczkowatych podczas zimowych wędrówek podróżuje najdalej spośród swoich dzikich kuzynek. Wiosną można rozpoznać Cyrankę po charakterystycznym głosie, przez który bywała nazywana trajkotką.

Autorka: Aleksandra Marczuk

Jak wygląda Cyranka Zwyczajna?

Jak rozpoznać Cyrankę?

Kaczka i kaczor w szacie spoczynkowej są do siebie podobni: mają brązowe upierzenie, brązowe tęczówki, szare dzioby i krótkie, ciemne nogi. Kaczory odróżniają od samic intensywniejsze ciemnoszarozielone lusterka oraz sinoniebieskie pokrywy skrzydłowe (najlepiej widoczne w locie). W szacie godowej kaczora charakterystyczna tylko dla tego gatunku jest szeroka, biała brew sięgająca do boków karku, do tego brązowopurpurowa głowa i pierś z delikatnym, jasnym wzorem, jasnoszare boki z falistym deseniem, wydłużone, czarno-białe pióra barkowe, które dekoracyjnie zwisają ze skrzydeł, oraz biały brzuch. Osobniki młodociane wyglądają jak dorosłe kaczki, z nieco wyraźniejszym deseniem jasnych obwódek piór.

średni rozmiar
sylwetka ptaka podobna do Gęś
sylwetka ptaka w locie podobna do Gęś
długi dziób
biały kolor

Jak rozpoznać Cyrankę po głosie?

Samiec Cyranki szczególnie w okresie godowym odzywa się charakterystycznym, terkoczącym „trererereb”, samica kwacze w sposób przypominający krzyżówki, choć ciszej i wyżej – „kwak, kwek, kwer”.

Gdzie i kiedy można zobaczyć Cyrankę?

Cyranki to ptaki lęgowe całej umiarkowanej strefy klimatycznej Europy i Azji. Zimują w Afryce na południe od Sahary oraz w południowo-wschodniej Azji. Polskie cyranki odlatują na zimę do Afryki, a do odlotu szykują się już w sierpniu. Na lęgowiska wracają na przełomie marca i kwietnia.
Ptaki te można spotkać w dolinach rzecznych, na rozlewiskach, starorzeczach, zarośniętych obrzeżach jezior i stawów – liczniej w Dolinie Baryczy, Odry, Narwi, czy nad Biebrzą.

Miejsce występowania lub obserwacji

Poznaj Cyrankę bliżej

Jak wygląda Cyranka?
Czym żywi się Czapla Siwa??

Cyrankom wystarczy nawet niewielki, płytki zbiornik wodny, byle otaczały go gęste szuwary lub roślinność łąkowa, gdzie te skryte ptaki mogłyby ukryć swoje gniazdo. Samica powraca na lęgowisko razem z partnerem. Jeszcze przed przystąpieniem do lęgu ogląda jego popisy godowe, podziwiając niski lot nad powierzchnią wody i lądowanie z uderzeniem skrzydła o skrzydło. Gotowy do godów samiec drepcze za partnerką w swojej strojnej szacie, rytmicznie poruszając głową, głośno kwacząc lub raczej „terkocząc”, ona zaś cicho odpowiada. Gotowa do złożenia jaj samica zakłada gniazdo wśród gęstych traw, ale jednocześnie z dobrym widokiem na najbliższą okolice. Gniazdo, to zagłębienie wyłożone trawą i liśćmi, jego wierzchnią warstwę ptak wyścieła własnym puchem. Cyranki lęgną się raz w roku – zwykle w maju samica składa ok. 8–10 kremowożółtawych jaj o wydłużonym kształcie, które wysiaduje przez trzy tygodnie. Początkowo kaczor strzeże bezpieczeństwa partnerki. Zdarza się, że przestraszona i spłoszona w początkowym okresie wysiadywania nie powraca już do gniazda. Młode cyranki już w drugiej dobie życia opuszczają gniazdo i wyruszają z matką na wodę. Musi minąć jednak ponad miesiąc, zanim nauczą się latać, i rok, aby uzyskały dojrzałość płciową.
Cyranki mają bogaty jadłospis, w którym przeważa pokarm zwierzęcy. Żerują w trakcie pływania, chwytając owady, mięczaki, skorupiaki, a także małe ryby czy płazy. Ich dietę uzupełniają młode pędy, nasiona, korzonki czy liście. Preferowany sposób żerowania to filtrowanie wody z powierzchni lub zanurzanie w wodzie samej głowy, rzadziej spławikowanie (ptak „staje” w wodzie na głowie sięgając w ten sposób dużo głębiej, niż przy zanurzeniu głowy z pozycji siedzącej). Dzięki umieszczonym wzdłuż krawędzi dzioba i zachodzącym na siebie blaszkom rogowym (charakterystyczna cecha całego rzędu blaszkodziobych) ptaki te mogą odcedzać pokarm z wody. Cyranki mają tendencję do przejadania się i tycia, a nadmiar tłuszczu odkłada się w wątrobie.

Galeria

Z kim łatwo pomylić Cyrankę?

Kaczora Cyranki w szacie godowej trudno pomylić z innymi kaczorami. Kaczki, ptaki młodociane oraz kaczory w upierzeniu spoczynkowym przypominają swoich kuzynów – inne kaczki pływające, są jednak od nich wyraźnie mniejsze. Najłatwiej pomylić je z jeszcze mniejszymi Cyraneczkami. Kaczor Cyranki ma wierzch skrzydeł jaśniejszy niż samiec Cyraneczki, oba gatunki różnią się także barwą dziobów – u Cyranki jest on szary, u Cyraneczki – pomarańczowożółty u nasady.

Być może najlepszą cechą diagnostyczną jest wyraziste, dwubarwne, czarne i połyskujące, intensywnie zielone lusterko Cyraneczki oraz biały brzuch i białe plamki u nasady dzioba u Cyranki. (Ta ostatnia cecha jest też stale obecna u kaczek i ptaków młodocianych). Na zdjęciu, Cyraneczka.

Sylwetka Czapli Purpurowej w locie

Cyranka w liczbach

Masa ciałaok. 280-550 g
Rozpiętość skrzydeł58-65cm
Długość ciałaok. 36-41 cm
Liczebność (w Polsce)ok. 2 tys. par
StatusW Polsce jest objęta ścisłą ochroną gatunkową. Na Czerwonej liście ptaków Polski została sklasyfikowana jako gatunek narażony (VU), a spadek liczebności w ostatnich 10 latach dodatkowo kwalifikuje go jako bliski zagrożenia (NT)

Jak pomóc Cyrance?

Populacja cyranek w Polsce wciąż się zmniejsza głównie z powodu utraty siedlisk, w tym osuszania terenów podmokłych, melioracji prowadzonych w dolinach rzecznych czy zarastania drzewami i krzewami bagiennych łąk w efekcie zaprzestania wypasu czy koszenia. Zagrożeniem jest także wczesne koszenie łąk, na których kaczki te się lęgną. Aby pomóc tym ptakom, musimy dbać o ich podmokłe siedliska – zarówno żerowiska, jak i lęgowiska.

Szczególnym zagrożeniem są polowania – pomimo statusu ochronnego Cyranki wciąż są zabijane i płoszone przy okazji polowań na gatunki łowne, takie jak Cyraneczka (zresztą równie rzadka co Cyranka), czy Krzyżówka. Chcesz pomóc chronić ptaki przed myśliwymi? https://niechzyja.pl/

Bibliografia

Encyklopedia. Ptaki, Warszawa 2009.

Przewodnik Collinsa. Ptaki Europy i obszaru Śródziemnomorskiego, Warszawa 2012.

Kossak Simona, Opowieści, Białystok 2017.

Kossak Simona, Opowieści z Dziedzinki, Białystok 2017.

Pióro Marek, Plamka mazurka. Jak ptaki odmieniły moje życie, Warszawa 2019.
Sokołowski J., Ptaki Polski, Warszawa 1988.

Dzięki Tobie te miejsca zmieniają się w raj dla ptaków!

Lajkujesz z kanapy, czy działasz w terenie? Działaj z nami w taki sposób, jaki najbardziej Ci odpowiada.

  • 23 000 dolarów rocznie! Co najmniej tyle warte są różnorodne usługi jakie dostarczają nam zdrowe bagna w przeliczeniu na jeden tylko hektar! Tereny mokradłowe (bagna, podmokłe łąki) są jednym z najszybciej zanikających typów siedlisk przyrodniczych w skali nie tylko Polski, czy Europy, ale całego świata! Znikające ptaki wodno-błotne są niestety smutnym dowodem tych zmian. Tylko w ciągu ostatnich 30-40 lat populacja Czajki Vanellus vanellus skurczyła się o 55% , Krwawodzioba Tringa totanus o 54%, Kszyka Gallinago gallinago o 48%, Potrzosa Emberiza schoeniclus o 38%, Strumieniówki Locustella fluviatilis o 74%, Świerszczaka Locustella naevia o 73%, a Pliszki żółtej Motacilla flava o 76%. Pomóż nam tworzyć kolejne ostoje dla ptaków!
Zobacz inne formy wsparcia
  • Bagna są dobre!
  • Symbolem naszego rezerwatu jest Sasanka. Sasankowe murawy to dobrze zachowane murawy ciepłolubne na malowniczych, zboczach byłego wyrobiska piasku.
Zobacz inne formy wsparcia
  • Jak chroni przyrodę stowarzyszenie Jestem na pTAK!
  • Symbolem naszej ptasiej ostoi jest Żuraw. Gatunek może niezbyt oryginalny, ale to właśnie parę tych ptaków mieliśmy okazję zobaczyć, gdy ostatnio odwiedziliśmy to miejsce.
Zobacz inne formy wsparcia
  • Jak stowarzyszenie Jestem na pTAK! chroni przyrodę?
  • Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz więcej
  • Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz wydarzenie

Pomóż nam! Twoje wsparcie pozwala chronić Przyrodę!

Wpłać
na ptaki

Darowizna online

Zobacz pozostałe
formy wsparcia

Zobacz