Jak Sowy widzą w ciemności?

Zresztą, oczy sów i tak wypełniają większą część ich czaszek. Tak szczelnie, że ptaki nie mogą nimi poruszać (tj. oczami). I tak głęboko, że można je zobaczyć przez… otwory uszne!

Wielkie oczy po prostu mieszczą więcej światłoczułych komórek i tym samym wychwytują więcej światła, co bezpośrednio przekłada się na parametry widzenia, a co jest niezwykle istotne, gdy operuje się w mroku nocy. Do tego, za siatkówką mieści się specjalna błona, która odbijając światło wpadające do oka dodatkowo wzmacnia jasność widzenia. Ona też powoduje charakterystyczne świecenie sowich oczu w świetle reflektorów.

Oczy sów są tak czułe, że ptakom trudniej jest skupiać się na bliskich przedmiotach. Sowy z natury są dalekowidzami. Żeby chwycić ostrość charakterystycznie poruszają głowami. Mimo to, potrafią bardzo szybko ostrzyć wzrok. Sowa Jarzębata, na przykład, nawet 100 dioptrii na sekundę, co daje jej 10 razy lepszy wynik od najlepszych ludzi. Niedobory w bardzo bliskim widzeniu sowy kompensują sobie piórami czuciowymi wokół dzioba. Długie, sztywne i przypominające włosy pióra zdają egzamin w ciasnych i ciemnych dziuplach.

Oczy sów, nocnych łowców, mają dwa podstawowe zadania: odróżniać chociażby najmniejszy ruch z możliwie największej odległości oraz widzieć w bardzo ograniczonym świetle nocy. W warunkach tzw. absolutnej ciemności nawet sowa niczego nie zobaczy. (Ani nikt inny!) Tam gdzie takie warunki się pojawiają (np. bardzo głębokie jaskinie), zwierzęta posługują się echolokacją, którą z powodzeniem stosują nietoperze, czy chociażby łuszczaki – kuzyni sów. Sowy w pewnym sensie widzą tak jak my, tyle że nasz próg widzenia jest znacznie wyższy. Efekt jest taki, że sowy w bezksiężycową noc, widzą mniej więcej tak, jak my w pochmurny dzień.

Sowy obejmują swoim wzrokiem kąt 180 stopni. W szczególnych sytuacjach nawet 300! Do tego mogą zapewnić sobie więcej niż pełen kąt (360 stopni), nie obracając ciała, a jedynie głowę. W końcu to sowy właśnie, przecząc zasadom fizyki i anatomii, mogą obracać głową w promieniu 270 stopni w jedną stronę! To w płaszczyźnie poziomej. W pionie – 90 stopni. Dzięki temu, nie zmieniając pozycji, gwarantują sobie więcej niże pełnię widoczności. (I słyszalności, bo ta fantastycznie obrotowa głowa służy nie tylko oczom, ale przede wszystkim uszom!) W ten sposób ptaki więcej niż z nawiązką kompensują sobie swoje nieruchome gałki oczne.

Aż 50–70% pola widzenia sów obejmuje widzenie dwuoczne. Ustawione do przodu oczy są charakterystyczne dla wszystkich wysoko wyspecjalizowanych drapieżników oraz naczelnych. O ile nam przestrzenne (trójwymiarowe) widzenie umożliwia koordynację pracy rąk, drapieżnikom pozwala na pełną koncentrację na celu – w tym przede wszystkim śledzenie ruchu, precyzyjne ocenienie odległości i planowanie ataku. (Potencjalne ofiary mają zwykle oczy rozłożone po bokach głowy, dzięki czemu zyskują tak ważne dla nich szerokie pole widzenia.) Oczy ptaków anatomicznie nie różnią się od oczu ssaków. Ale wzrok, jak przystało na zawodowych lotników, to ich specjalność. Do nich należą najlepsze i najczulsze oczy! Poza kolorami, doskonale też widzą głębię. Nic dziwnego – na co dzień wiele z nich porusza się wśród gałęzi!

Inaczej niż ssaki, ptaki mają 3 powieki. Pracujące poziomo górną i dolną oraz trzecią, która jest półprzeźroczystą membraną zachodzącą na oko od przodu do tyłu. Ale sowy, w przeciwieństwie do innych ptaków, zasadniczo używają tylko górnej powieki: gdy śpią, drapią się po głowie, porządkują pióra, przekazują sobie zdobycz i kopulują. Oraz gdy mrugają. Jak ludzie! Bo sowy całkiem swobodnie używają obydwu powiek niezależnie.

Czasami jednak nawet super czuły wzrok (ani tym bardziej filuterne mruganie górną powieką) nie wystarczy, bo mysz ukryła się pod warstwą liści lub śniegu. Wówczas naprowadzanie przejmują uszy! O ile w widzeniu w ciemnościach z sowami mogłyby konkurować chociażby koty, a w dziennym widzeniu sowy zdystansuje większość orłów i sokołów, o tyle w pojedynku na uszy, sowy w swojej kategorii są mistrzami świata…