Bagna są dobre!

Razem z rzekami i jeziorami są jak krwioobieg naszej planety, tyle że wypełniony życiodajną wodą. A wszystko za sprawą niezwykłych, niemal cudownych właściwości bagiennej gleby – przede wszystkim torfu oraz rosnących na bagnach roślin. Działają jak gąbka! Wchłaniają, filtrują, oczyszczają oraz przechowują wodę gdy jest jej za dużo i chronią nas przed powodziami. Gdy dookoła wody jest za mało – powoli oddają wilgoć, którą zmagazynowały.

W ten sposób chronią nasze pola, sady i ogrody przed suszą.

Trzeba też pamiętać, że to nie intensywność deszczu i ilość spadającej z nieba wody, ale brak miejsca dla niej oraz tempo spływu prowadzi do powodzi. Naturalne rzeki meandrują lub rozdzielają swoje koryto, co wyhamowuje rwący nurt, podobnie jak rosnące po brzegach szuwary, drzewa i krzewy, które same przechwytują ogromne ilości wody. Pozostawienie szerokich połaci naturalnych mokradeł wzdłuż rzek, które zresztą mogą być wykorzystywane jako łąki i pastwiska, to najlepszy system przeciwpowodziowy. Bez możliwości spowolnienia nurtu oraz naturalnej retencji, jaką one zapewniają, gwałtowne wezbrania, kumulacja wody i niszczycielska fala powodziowa w dole rzeki są nieuniknione. My też od razu się rozpędzamy i dużo szybciej jedziemy na prostej drodze ekspresowej, niż na polnej – krętej i wyboistej. Taka jest różnica pomiędzy rzeką naturalną, a uregulowaną i zabetonowaną.

Gdyby Wisła, Odra oraz inne nasze rzeki miały ciągle miejsce, gdzie mogłyby magazynować okresowy nadmiar wody, uniknęlibyśmy wielu nieszczęść. Co więcej, poprawilibyśmy klimat i zapewnilibyśmy dobrą wilgotność okalających je łąk i pól, o innych ekousługach nawet nie wspominając. Warto zastanowić się, co bardziej się opłaca: ochrona już istniejących, naturalnych zbiorników retencyjnych czy budowa nowych, ale kosztownych, sztucznych i bardzo niedoskonałych ich zamienników.

W Polsce, w wyniku masowych melioracji prawie wszystkie torfowiska zostały już zniszczone. Oblicza się, że na osuszonych, pociętych kanałami terenach, co roku 14 mln ton dwutlenku węgla uwalnia się do atmosfery, dokładając się do tego, co produkuje przemysł i pogarszając i tak fatalny bilans klimatyczny. 10 ton na jednego mieszkańca w ciągu roku! Tyle wytwarzamy dwutlenku węgla. I tylko od nas zależy, ile z tego przechwycą nasze torfowiska, albo przeciwnie – o ile liczba ta wzrośnie z powodu dewastacji mokradeł. Bagna są nie tylko dobre ale i potrzebne.

Ludzie od zawsze osiedlali się w sąsiedztwie żyznych mokradeł. Największe i najbogatsze miasta miały swój początek jako bagienne osady – na przykład Nowy York, Londyn, Amsterdam, Paryż, Hamburg, Berlin, Sankt Petersburg, Tokio, Bangkok, Kair czy Gdańsk. Bagna wrastały w kulturę, język i styl życia. U nas ten wpływ był wyjątkowo duży, bo nasze ziemie były niegdyś niemal w całości pokryte mokradłami. Te nie tylko nawoziły pola i ogrody, ale też inspirowały ludową. Z czasem jednak mokradła zaczęto kojarzyć z mrocznymi tajemnicami i niebezpieczeństwem. Na bagnach mieszkały topielice, wodniki, rusałki i tym podobne stworzenia, które zaludniały ludowe opowieści i przesądy. Wodna toń oraz niepewny grunt szczególnie rozpalały wyobraźnię róznych kaznodziejów… Tylko czarownice wiedziały jak się na bagnach poruszać. Zbierały tam tajemne zioła, z których warzyły magiczne mikstury – nie zawsze złe. W „Starej baśni” Kraszewskiego wiedźmy bagiennymi wywarami leczyły chorych. Mickiewicz, Słowacki oraz inni narodowi twórcy i poeci też szukali inspiracji wśród bagiennych ostępów.

Ciekawe, że w sytuacjach prawdziwej trwogi, bagna z miejsca potępionego, stają się bezpieczną przystanią i ratują życie całym wsiom i miastom. To właśnie na bagnach ludzie chronili się przed wrogiem i najeźdźcą, który zwykle gubił się w nieznanym terenie i przepadał bez wieści. Wśród bagien i trzcinowisk dawno temu schronił się m.in. Kmicic z „Potopu”, a współcześnie Harry Potter.

Nic dziwnego, że tyle słów, w różnych językach ma swoje korzenie w bagnach właśnie. Nie inaczej jest w języku polskim. Powszechne są nazwy miejscowości takie, jak Bagno, Błota, Biele, Mokrzyce. Nawet Bochnia nie pochodzi od bochnów chleba czy soli, lecz od starosłowiańskiego słowa „bochy” oznaczającego nieprzebyte bagna. podobnie Gdańsk. W różnych regionach, różnie nazywano mokradła. Oto garść przykładów: biel, biele, bachorze, bagnisko, bagniska, bajoro, bara, grzęzawisko, barzelisko, czahar, ligawica, krekot, błoto, grzęzawica, grzęzawa, moczar, moczary, mokradlina, mszar, mszary, mokradło, mokrzawa, torfowisko, topiel, topielisko, trzęsaka, rojst, sapowisko, sapa, trzęsawisko.