Wąsatka

Wąsy, choć chciałoby się rzec-wąsiska godne Longinusa Podbipięty, posiada tylko męski przedstawiciel gatunku. Panie oraz młodzież, tej ozdoby „twarzy”, nie posiadają. Zupełnie jak u nas.

Wąsatki mają opinię ptaków inteligentnych, zaradnych i ciekawskich. Niestety, ze względu na te cechy, jak również urodę, były kiedyś często odławiane i trzymane w niewoli.

Ptak bardzo charakterystyczny i mało płochliwy, a mimo to niezwykle trudny do obserwacji – łatwiej go usłyszeć, niż zobaczyć – a wszystko przez gęste trzcinowiska, w których żyje i których w zasadzie nigdy nie opuszcza. Jest wielkości modraszki, ale z długim ogonkiem. Samiec w szacie godowej ma błękitnoszarą głowę z opadającymi, czarnymi wąsami. Dziób jest żółty, króciutka szyja biała, grzbiet i skrzydła rdzawe (lotki dodatkowo zdobią białe i czarne elementy), spód ciała białopłowy, podogonie czarne, podobnie jak nogi. W szacie spoczynkowej jest podobny do samicy, której barwy są mniej wysycone, a która przede wszystkim nie ma czarnych wąsów ani czarnego podogonia, a jej głowa jest szaroruda (a nie szarobłękitna). Podobnie ubarwione są też ptaki młode.

Jak rozpoznać Wąsatkę po głosie?

Ściszone, metaliczne Tjuu, Tjuu dochodzące z szuwaru trzcinowego, przeplatane pojedynczymi, krótkimi ćwierknięciami.

Wąsatka najchętniej zasiedla zwarte połacie trzciny, urozmaicone szuwarem pałkowym i turzycami. Preferuje miejsca o poziomie wody nieprzekraczającym kilkunastu centymetrów. Przelatuje niskim, prostoliniowym lotem, tuż ponad wierzchołkami trzcin.

Krajowe lęgowiska są rozmieszczone wyspowo – głównie w pasie Wybrzeża, w dolinie dolnej Odry i w południowej Wielkopolsce – bardziej lokalnie na Mazurach, na Podlasiu, na Lubelszczyźnie, i Podkarpaciu. Ze względu na skryty tryb życia i trudną wykrywalność, nie można wykluczyć że rzeczywiste rozmieszczenie i liczebność Wąsatki mogą być większe. Osiadła.

Wąsatka jest monogamiczna, z przypadkami poligynii (jeden partner z więcej niż jedną partnerką). Gniazduje w niewielkich koloniach, w których sąsiednie gniazda może dzielić zaledwie kilka metrów. Gniazdo budują oboje partnerzy. Jest ono „wciśnięte” między łodygi trzcin, dobrze osłonięte, zbudowane z odpowiednio spreparowanych (pociętych na wąskie paski) liści trzciny lub pałki. Wyścielone jest kłoskami kwiatostanów trzciny. Wąsatka wyprowadza dwa lęgi w roku. Pierwszy-w marcu, kwietniu lub maju; drugi-w czerwcu lub lipcu. Samica składa od 4-8 jaj, wysiadywanych przez oboje rodziców, około dwóch tygodni. Młode opuszczają gniazdo po 12-16 dniach, ale przez kilka następnych nocy do niego wracają. Usamodzielniając się, łączą się w równowiekowe stadka, koczujące w trzcinowiskach. Przed jesiennym pierzeniem, kiedy przybierają dorosłą szatę, dobierają się w pary.

Więź jaka łączy parę Wąsatek często trwa przez całe życie. Wąsatki są też bardzo towarzyskie. Przez cały rok trzymają się w mniejszych, lub większych grupach rodzinno-sąsiedzkich, w których utrzymują ze sobą stały kontakt głosowy i gdzie praktycznie nie widać żadnych przejawów agresji. Spłoszone, całym stadkiem podrywają się w górę i robiąc jedno lub dwa kółka w powietrzu, razem wracają w to same miejsce. Gdy żerują na ziemi, lub przenoszą się na wierzchołki trzcin, to także razem. Zachowują się, jak jeden, wspólny organizm.

Wąsatka żywi się drobnymi owadami i bezkręgowcami żyjącymi w trzcinach, czasami zbieranymi na ziemi. Jesienią i zimą przechodzi na dietę bardziej wegetariańską, zjadając nasiona trzcin, pałki wodnej i innych roślin szuwarowych.

Wąsatka jest wrażliwa na mroźne i przeciągające się zimy, po których następuje wyraźny spadek jej liczebności. Mimo to jest ptakiem osiadłym, wyjątkowo koczującym na niewielkich dystansach.