Mandarynka

Mandarynka należąca do rzędu blaszkodziobych, rodziny kaczkowatych, jest niewielką, krępą kaczką, z dużą głową i dość długim ogonem. Płcie różnią się w okresie godowym barwami upierzenia. Kaczor ma niemal wszystkie kolory tęczy, ale dominują płomienne rudości, biele i fiolety. Rzucają się w oczy dwa rude „żagle” z piór na grzbiecie, długie rdzawe bokobrody, zielony pas czołowy, biaława szeroka brew, czerwony dziób i fioletowa pierś obrzeżona jasnymi pasami. Na skrzydłach zielone lusterka. Łapy pomarańczowe z błoną pławną między palcami. Samica Mandarynka jest znacznie skromniej ubarwiona, bez ozdobnych piór. Oliwkowo-szara z jasnym nakrapianiem na bokach i piersi, z białawą obrączką oczną przypominającą okulary, żółtawe łapy i ciemnoszary dziób. Dzięki swoim barwom samica wraz z młodymi może się lepiej ukryć w zaroślach przed drapieżnikami. Dzioby obojga mają jasne zakończenie (paznokieć).

Wyjątkowo urodziwa Mandarynka trafiła do Europy z Chin jako ptak ozdobny w XVIII wieku. W Polsce pierwsze doniesienie o pojawieniu się samca Mandarynki zanotowano w 1963 r. Mandarynki wsiedlono m.in. w Łazienkach Królewskich, a pierwsze lęgi zaobserwowano w 2001 r. Ocenia się, że obecnie w Warszawie żyje 250-270 osobników, z czego, jak się szacuje, 35-40% ptaków jest lęgowych (głównie w Łazienkach i w Parku Skaryszewskim). Coraz więcej Mandarynek pojedynczo lub w parach spotyka się poza Warszawą. Niektóre mogą pochodzić z populacji Łazienkowskiej, inne – pływające w parkach Krakowa, Wrocławia, Gdańska czy Poznania – mogą być uciekinierami lub ptakami wypuszczonymi z hodowli prywatnych. Od kilku lat Mandarynki są obrączkowane, więc coraz łatwiej śledzić ich losy.

Jak rozpoznać Mandarynkę po głosie?

W głosach Mandarynek nie ma nic specjalnego. Samiec wydaje ostre „wrrik”. Samica odzywa się głuchym „atsk”. W okresie godowym, w rytuale wabienia samic, kaczory wydają dudniące i mruczące dźwięki, a do wybranek odzywają się słodkim kwileniem.

U nas Mandarynki zasiedlają stawy w dużych, naturalistycznych parkach, w kilku miastach, a zdecydowana większość krajowej populacji koncentruje się w warszawskich Łazienkach. Zimują na miejscu lub koczują w okolicy.
W swoim pierwotnym zasięgu, na Dalekim Wschodzie, Mandarynki preferują nieduże śródleśne jeziora i wolno-płynące rzeczki w otoczeniu dojrzałych, dziuplastych drzew oraz gęstych szuwarów i roślinności nadwodnej, dającej szybkie schronienie.

Mandarynki to przede wszystkim dziuplaki, ale gniazda zakładają też pod wiatrołomami, czy w rozwidleniach pni, bardzo rzadko bezpośrednio na ziemi, w pobliżu wody. Zasiedlają też budki lęgowe zawieszone na drzewach. Mandarynki mają długi okres zalotów, dobierania się i chodzenia w parach z całym ceremoniałem czułości, wzajemnego muskania piórek, zaglądania w oczy, wydawania miłych dźwięków. Amory zaczynają się już w listopadzie. Kaczory prezentując samicy swoją tężyznę, siłę i piękno, wypinają pierś i ukazują białe podbrzusze. Dumnie potrząsają kryzą wokół szyi, połyskując kolorami. Często dochodzi między kaczorami do ostrzejszych walk z używaniem łap i dziobów. Dziobaniem samice przeganiają też swoje konkurentki. W Łazienkach na przykład jest przewaga samców więc samiczki są wybredne, droczą się i oczekują od samców więcej starań. Zdarza się, że ptaki tworzące parę mogą spędzić wspólnie kilka sezonów lęgowych lub nawet całe życie.

W ciągu roku para wyprowadza jeden lęg w kwietniu/maju. Samica sama wysiaduje, w wysoko położonym gnieździe, 7-12 brunatnawych jaj, przez ok. miesiąc. Gdy pisklęta się wyklują, trochę odpoczną i wyschną, samica zlatuje na dół i je nawołuje. O dziwo, maluchy lądują bez szwanku, nawet z wysokości 10-15 m i wyruszają na żerowisko. Kaczątka uzyskują zdolność do lotu po 45 dniach. Samiec nie pomaga przy wysiadywaniu i najczęściej nie pojawia się przy samicy z małymi. Na malutkie Mandarynki czyha wiele niebezpieczeństw, z których najbardziej dotkliwe są ataki wron, kotów, lisów, a wielkich ryb drapieżnych. Małe mogą również zginąć z wychłodzenia, jeśli lato obfituje w deszcze, a temperatura mocno spada. Jeśli kaczątkom, które szybko rosną, uda się przetrzymać pierwszych kilkanaście dni, szybko rosną szanse na ich dalsze przeżycie. Mandarynki żywią się, owadami, drobnymi skorupiakami i mięczakami, ślimakami, małymi rybkami. Bardzo często wzbogacają swoją dietę o młode części roślin wodnych, ziarna i nasiona, bukiew. Kaczątka jedzą to, co wpadnie im do dziobków w czasie filtrowania wody i szybko uczą się samodzielnie polować, obserwując mamę. Jesienią można zobaczyć, jakim wielkim przysmakiem dla Mandarynek są żołędzie. Zwłaszcza świeże, jeszcze zielone. Samce i samice gromadzą się pod dębami. Kiedy usłyszą „stuk”, biegną na wyścigi. Wydobywają żołędzia z trawy a potem gonią się, gotowe wyrywać sobie ten przysmak z dziobów.

Pióra Mandarynek, jak to u kaczkowatych, są namaszczane wydzieliną z gruczołu kuprowego, co pozwala im długo pływać i zanurzać się pod wodę. Młode są pozbawione tego gruczołu i do czasu jego wykształcenia, są nacierane wydzieliną matki. Mandarynka bardzo dobrze lata, co zawdzięcza odpowiedniej proporcji między masą ciała a wymiarami skrzydeł oraz stosunkowo długiemu ogonowi. By usiąść wysoko na drzewie, potrafi szybko wzbić się w powietrze i zręcznie manewrować wśród gałęzi.