Potrzos

Smukły ptak wielkości wróbla, z długim, często rozkładanym ogonem. Samiec nie do pomylenia, w szacie godowej ma czarną głowę i podgardle oraz biały wąs i półobrożę na karku. Grzbiet brązowy, czarno kreskowany, spód ciała jasnoszary. Po jesiennym pierzeniu, w szacie spoczynkowej, to kontrastowe upierzenie przykryte jest częściowo beżowym obrzeżeniem piór. Dopiero po starciu się brzegów piór w czasie zimy kontrastująca czerń staje się znów widoczna. Samica pozbawiona charakterystycznego, kontrastującego wzoru – ma brązowawą głowę z kremową brwią i wąsem. Młode są podobne do samicy.

Jak rozpoznać Potrzosa po głosie?

Śpiew prosty, stosunkowo cichy, złożony z kilku krótkich, oddzielonych od siebie sylab i zaczyna się jakby jąkaniem. Często śpiewa, siedząc wysoko na gałęzi jakiegoś krzewu, czy na łodydze trzciny.

Występuje w całym kraju, z wyjątkiem wysokich gór. Najliczniejszy jest na północy oraz w dolinach Odry, Warty, Noteci, Biebrzy i Narwi. Liczny jest też nad niektórymi zarastającymi jeziorami, np. Drużno czy Oświn, a także na większych kompleksach stawów rybnych. Najrzadziej występuje w południowo-wschodniej części naszego kraju. Przeciętne zagęszczenie to jedna para na kilometr kwadratowy. Największe zanotowano lokalnie w dolinie Noteci – 41 par na kilometr kwadratowy.

Populacje północne są wędrowne, południowe i zachodnie osiadłe. W Polsce Potrzos jest częściowo wędrowny, szczególnie w zachodniej części kraju często zimuje. Na zimowiska odlatuje w październiku i listopadzie, do Europy Zachodniej i w rejon Morza Śródziemnego – powraca w marcu i kwietniu.

Areał lęgowy Potrzosa rozciąga się od atlantyckich wybrzeży Europę (przy czym na południu kontynentu występuje tylko punktowo i lokalnie), po azjatyckie wybrzeża Pacyfiku.

Potrzos związany jest z terenami podmokłymi, preferuje trzcinowiska, nawet niewielkie zarastające trzciną łąki, zakrzaczenia w dolinach rzek, ziołorośla, zarośla wiklinowe na bagnistych łąkach, stawy i jeziora z pasem trzcin, torfowiska. Najliczniejszy jest na obszarach o stabilnym morskim klimacie, z małą amplitudą temperatury. Jest gatunkiem dość elastycznym, czasem zasiedla siedliska suboptymalne, w nieco suchszym środowisku, np. pola rzepaku, kukurydzy, młodniki, pola uprawne, unika jednak lasów i terenów z intensywną gospodarką rolną. Jest monogamiczny, często poligyniczny – część samców regularnie łączy się z dwiema lub trzema partnerkami. Podczas gdy samiec pilnie wyśpiewuje swoje krótkie zwrotki, samica buduje gniazdo. Ukrywa je na ziemi, pod zwisającą trawą, wybierając suche miejsce na bagiennym podłożu.

Gniazdo zbudowane jest z suchych łodyg roślin zielnych, turzyc i traw, wyścielone trawą i włosiem. Samica spłoszona na gnieździe, odfruwa powolnym i drgającym lotem. W zniesieniu jest 4-5 jaj, pokrytych „zakrętasami” na tle niejednolitej, brudnokremowej barwy. Jaja wysiaduje samica przez 13-14 dni. Młode wylatują z gniazda po 11-13 dniach. Początkowo młode są karmione owadami, później także nasionami. Para wyprowadza dwa lęgi w roku, od maja do lipca, przy czym regułą jest, że pisklęta w gnieździe mają więcej, niż jednego ojca.

Potrzos latem żywi się prawie wyłącznie owadami, pajęczakami, małymi ślimakami. Jesienią i zimą – nasionami i zielonymi pędami roślin zielnych.