Gęś Gęgawa
-
anser anser
Gęgawa to dzika Gęś wyróżniająca się pięknym, srebrzystym upierzeniem skrzydeł oraz dźwięcznym głosem. Przywodzi on na myśl głos Gęsi domowej i nie bez przyczyny, bo ten popularny hodowlany ptak pochodzi właśnie od dzikiej Gęgawy. To jedyna przedstawicielka gęsi lęgowych na terenie naszego kraju. Kiedyś w całej Eurazji czczono ją, gdyż symbolizowała płodność, urodzaj i dostatek. Bez lęku żyła obok ludzi, a nawet lgnęła do nich, szukając kontaktu. Zasiedlała te same obszary co my, czyli najczęściej bagienne doliny rzek oraz tereny położone nad wodą. Szybko udomowiliśmy Gęgawę, bo chyba żaden inny ptak nie jest tak towarzyski jak ona.
Autorka: Aldona Bielska
Jak rozpoznać Gęgawę?
Gęgawę łatwo rozpoznać zarówno po charakterystycznym wyglądzie, jak i głosie. Jest to duży ptak o masywnej budowie ciała. W upierzeniu nie występuje dymorfizm płciowy, ale samce są nieco większe od samic. Dziób tych Gęsi ma barwę różowawopomarańczową lub różową i wyraziście odcina się od brązowoszarego ciała oraz pięknie srebrzących się w słońcu jasnopopielatych wierzchów skrzydeł.
Wierzch i boki mają poprzeczne prążkowanie, spód jest jaśniejszy z ciemniejszym prążkowaniem, a brzuch i podogonie są białe. Nogi Gęgawy są bladoróżowe. Jako jedyna z gęsi europejskich ma dwubarwny spód skrzydeł. Ciemny spody skrzydeł silnie kontrastują z jasnoszarymi pokrywami. To cecha, dzięki której można łatwo rozpoznać ją w locie.
Jak rozpoznać Gęgawę po głosie?
Gęgawy są dość gadatliwe. Ich głos jest bardzo charakterystyczny i trudno pomylić go z jakimkolwiek innym. Jest to nieco ochrypłe, nosowe gęganie, w którym wyróżnić można 3 sylaby. Pierwsza z nich jest wyższa, falsetowa, mocno zaakcentowana i wydłużona, druga oraz trzecia są o wiele krótsze. Brzmią mniej więcej tak: „kijaaa-ga-ga”.
Gdzie i kiedy można zobaczyć Gęś Gęgawę?
Gęgawę można spotkać od przedwiośnia do wczesnej zimy na terenie całej Polski oprócz rejonów podgórskich. Gniazda zakłada zazwyczaj w biotopach podmokłych, a więc np. na wrzosowiskach, płytkich jeziorach czy wybrzeżu morskim. Gniazdujące w naszym kraju Gęgawy są najczęściej ptakami wędrownymi, choć coraz więcej z nich decyduje się zostać u nas na zimę.
W Polsce najłatwiej zaobserwować Gęgawy w miejscach, gdzie najchętniej rezydują. Są to: Stawy Milickie, ujście Warty, dolina dolnej Odry, Zalew Szczeciński, a także nad Biebrzą, Narwią i jeziorem Gopłem.
Miejsce występowania lub obserwacji
Poznaj bliżej Gęgawę
Gęgawy to niezwykle towarzyskie i ufne ptaki. Z natury nie boją się ludzi, a nawet do nich lgną. Dzięki tym cechom łatwo było nam je oswoić. To właśnie one były jednymi z pierwszych udomowionych przez ludzi ptaków. Stało się to około 5000 lat temu w Mezopotamii albo na Bliskim Wschodzie. Jeżeli zastanawiasz się, dlaczego Gęsi domowe (choć przecież pochodzą od Gęgaw) są obecnie niemal wyłącznie białe, odpowiedź jest dość prozaiczna i podyktowana praktycznymi względami. Jest tak, ponieważ ludzie preferowali ten kolor upierzenia. Białe gęsie pióra i puch świetnie nadawały się do wypełniania kołder i poduszek, bez problemu można je było zafarbować na dowolny kolor bez konieczności ich wcześniejszego odbarwiania, a poza tym masywnego białego ptaka o wiele łatwiej dostrzec na polu, co pomagało w codziennej pracy gęsiarzom.
Gęsi potrafią być tak związane z człowiekiem jak pies. Małe Gęgawy szybko przyzwyczajają się do swoich opiekunów. Są mu wierne i wobec niego lojalne. Za każdym razem cieszą się na widok swojego właściciela, ogłaszając całej okolicy swoją radość donośnym gęganiem.
Co ciekawe Gęgawy to jedne z najstarszych ptaków żyjących na ziemi. Niewiele jest bowiem dzisiaj zwierząt tak starych jak one. Gęgawy towarzyszyły dinozaurom i były świadkami ich wymierania! W wielu religiach były uważane za ptaki święte. W dawnych wierzeniach często można spotkać mit o Gęsi, która swoim przenikliwym krzykiem obudziła martwą planetę do życia. Nasi słowiańscy przodkowie uważali, że klucze wędrownych Gęsi przynosiły rodzącym się ludziom dusze z przedwiecznej, bajecznej krainy zwanej Wyrajem, a po śmierci odprowadzały je tam ponownie.
Gęgawy łączą się w pary na całe życie i są sobie wierne. Gniazda, które mogą być ulokowane na lądzie albo wodzie, budują wyłącznie samice z roślin wodnych, gałązek, traw i liści. Chętnie wybierają osłonięte miejsca (np. w trzcinach, szuwarach, na wysepkach lub brzegach jezior czy rzek). Po lęgach, które mają miejsce w marcu lub kwietniu, odbywa się pierzenie. Wówczas ptaki wymieniają wszystkie lotki i w tym okresie nie są zdolne do lotu. Kiedy jeden z partnerów ginie, drugi już do końca życia pozostaje samotny. Jeśli Gęś osieroci młode, przeżywają one prawdziwy dramat, cierpiąc z tęsknoty. Największym wsparciem w trudnym okresie żałoby są dla nich spokrewnione z nimi Gęsi ze stada.
W czasie wiosennych i jesiennych migracji Gęgawy często łączą się w większe grupy z innymi gatunkami Gęsi np. z Gęsiami Białoczelnymi, Berniklami Białolicymi czy Gęsiami Zbożowymi.
Gęgawy są w Polsce ptakiem łownym, a sezon na nie trwa od 1 września do 21 grudnia, a w niektórych rejonach nawet do 15 stycznia. Polowania są niestety obecnie najczęstszą przyczyną ich śmierci.
Gęgawy są w Polsce ptakiem łownym, a sezon na nie trwa od 1 września do 21 grudnia, a w niektórych rejonach nawet do 15 stycznia. Polowania są niestety obecnie najczęstszą przyczyną ich śmierci.
Galeria
Z kim łatwo pomylić Gęś Gęgawę?
Gęgawę najłatwiej pomylić z Gęsią Zbożową (poniżej) lub Gęsią Białoczelną (zdjęcie po prawej), choć jest od nich większa i masywniejsza.
Gęś Gęgawa w liczbach
Masa ciała | ok. 2070-3960 g samice, a ok. 2600-4560 g samce |
Rozpiętość skrzydeł | ok. 147-180 cm |
Długość ciała | ok. 75-90 cm |
Liczebność w Polsce | Nieliczny ptak lęgowy, szacuje się, że w Polsce mamy ok. 3000 par |
Status | Gatunek łowny |
Jak pomóc Gęgawom?
Jeżeli chcesz pomóc Gęgawie, zaangażuj się w akcję Niech Żyją! i podpisz petycję o zaprzestanie polowań na dzikie ptaki.
Doskonałą formą pomocy dla tych prastarych Gęsi jest również wspieranie stowarzyszeń takich jak nasze, które zajmują się zachowywaniem najcenniejszych dla dzikich ptaków miejsc w Polsce. Gęgawy mogą w przygotowanych przez nas ostojach bezpiecznie odpoczywać oraz zakładać gniazda. Specjalnie dla nich kosimy bagienne łąki, dbając w ten sposób o bioróżnorodność ostoi i zapewniając im idealnie dopasowane do ich potrzeb siedliska. Przywrócenie koszenia jest w wielu wyjątkowo wartościowych przyrodniczo miejscach konieczne ze względu na to, iż od wielu lat nie wypasa się tam bydła i innych zwierząt hodowlanych, a to sprawia, że postępują na nich procesy sukcesyjne.
- Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz więcej
- Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz wydarzenie