Mandarynka
-
Aix galericulata
Bajecznie barwny samiec z rudymi „żaglami” piór, samica wysiadująca jaja w dziupli drzewa, a kaczątka bez lęku skaczą z gniazda na dużej wysokości i podążają za mamą, która wodzi je po stawach parkowych. Mandarynki – symbol wierności w kulturze Dalekiego Wschodu.
Autorka: Hanna Żelichowska
Głos ptaka: xeno-canto.org, Jarek Matusiak
Jak rozpoznać Mandarynkę?
Mandarynka należąca do rzędu blaszkodziobych, rodziny kaczkowatych, jest niewielką, krępą kaczką, z dużą głową i dość długim ogonem. Płcie różnią się w okresie godowym barwami upierzenia. Kaczor ma niemal wszystkie kolory tęczy, ale dominują płomienne rudości, biele i fiolety. Rzucają się w oczy dwa rude „żagle” z piór na grzbiecie, długie rdzawe bokobrody, zielony pas czołowy, biaława szeroka brew, czerwony dziób i fioletowa pierś obrzeżona jasnymi pasami. Na skrzydłach zielone lusterka. Łapy pomarańczowe z błoną pławną między palcami. Samica Mandarynka jest znacznie skromniej ubarwiona, bez ozdobnych piór. Oliwkowo-szara z jasnym nakrapianiem na bokach i piersi, z białawą obrączką oczną przypominającą okulary, żółtawe łapy i ciemnoszary dziób. Dzięki swoim barwom samica wraz z młodymi może się lepiej ukryć w zaroślach przed drapieżnikami. Dzioby obojga mają jasne zakończenie (paznokieć).
Wyjątkowo urodziwa Mandarynka trafiła do Europy z Chin jako ptak ozdobny w XVIII wieku. W Polsce pierwsze doniesienie o pojawieniu się samca Mandarynki zanotowano w 1963 r. Mandarynki wsiedlono m.in. w Łazienkach Królewskich, a pierwsze lęgi zaobserwowano w 2001 r. Ocenia się, że obecnie w Warszawie żyje 250-270 osobników, z czego, jak się szacuje, 35-40% ptaków jest lęgowych (głównie w Łazienkach i w Parku Skaryszewskim). Coraz więcej Mandarynek pojedynczo lub w parach spotyka się poza Warszawą. Niektóre mogą pochodzić z populacji Łazienkowskiej, inne – pływające w parkach Krakowa, Wrocławia, Gdańska czy Poznania – mogą być uciekinierami lub ptakami wypuszczonymi z hodowli prywatnych. Od kilku lat Mandarynki są obrączkowane, więc coraz łatwiej śledzić ich losy.
Jak rozpoznać Mandarynkę po głosie?
W głosach Mandarynek nie ma nic specjalnego. Samiec wydaje ostre „wrrik”. Samica odzywa się głuchym „atsk”. W okresie godowym, w rytuale wabienia samic, kaczory wydają dudniące i mruczące dźwięki, a do wybranek odzywają się słodkim kwileniem.
Gdzie i kiedy można zobaczyć Mandarynkę?
U nas Mandarynki zasiedlają stawy w dużych, naturalistycznych parkach, w kilku miastach, a zdecydowana większość krajowej populacji koncentruje się w warszawskich Łazienkach. Zimują na miejscu lub koczują w okolicy.
W swoim pierwotnym zasięgu, na Dalekim Wschodzie, Mandarynki preferują nieduże śródleśne jeziora i wolno-płynące rzeczki w otoczeniu dojrzałych, dziuplastych drzew oraz gęstych szuwarów i roślinności nadwodnej, dającej szybkie schronienie.
Miejsce występowania lub obserwacji
Poznaj Mandarynkę bliżej
Mandarynki to przede wszystkim dziuplaki, ale gniazda zakładają też pod wiatrołomami, czy w rozwidleniach pni, bardzo rzadko bezpośrednio na ziemi, w pobliżu wody. Zasiedlają też budki lęgowe zawieszone na drzewach. Mandarynki mają długi okres zalotów, dobierania się i chodzenia w parach z całym ceremoniałem czułości, wzajemnego muskania piórek, zaglądania w oczy, wydawania miłych dźwięków. Amory zaczynają się już w listopadzie. Kaczory prezentując samicy swoją tężyznę, siłę i piękno, wypinają pierś i ukazują białe podbrzusze. Dumnie potrząsają kryzą wokół szyi, połyskując kolorami. Często dochodzi między kaczorami do ostrzejszych walk z używaniem łap i dziobów. Dziobaniem samice przeganiają też swoje konkurentki. W Łazienkach na przykład jest przewaga samców więc samiczki są wybredne, droczą się i oczekują od samców więcej starań. Zdarza się, że ptaki tworzące parę mogą spędzić wspólnie kilka sezonów lęgowych lub nawet całe życie.
W ciągu roku para wyprowadza jeden lęg w kwietniu/maju. Samica sama wysiaduje, w wysoko położonym gnieździe, 7-12 brunatnawych jaj, przez ok. miesiąc. Gdy pisklęta się wyklują, trochę odpoczną i wyschną, samica zlatuje na dół i je nawołuje. O dziwo, maluchy lądują bez szwanku, nawet z wysokości 10-15 m i wyruszają na żerowisko. Kaczątka uzyskują zdolność do lotu po 45 dniach. Samiec nie pomaga przy wysiadywaniu i najczęściej nie pojawia się przy samicy z małymi. Na malutkie Mandarynki czyha wiele niebezpieczeństw, z których najbardziej dotkliwe są ataki wron, kotów, lisów, a wielkich ryb drapieżnych. Małe mogą również zginąć z wychłodzenia, jeśli lato obfituje w deszcze, a temperatura mocno spada. Jeśli kaczątkom, które szybko rosną, uda się przetrzymać pierwszych kilkanaście dni, szybko rosną szanse na ich dalsze przeżycie. Mandarynki żywią się, owadami, drobnymi skorupiakami i mięczakami, ślimakami, małymi rybkami. Bardzo często wzbogacają swoją dietę o młode części roślin wodnych, ziarna i nasiona, bukiew. Kaczątka jedzą to, co wpadnie im do dziobków w czasie filtrowania wody i szybko uczą się samodzielnie polować, obserwując mamę. Jesienią można zobaczyć, jakim wielkim przysmakiem dla Mandarynek są żołędzie. Zwłaszcza świeże, jeszcze zielone. Samce i samice gromadzą się pod dębami. Kiedy usłyszą „stuk”, biegną na wyścigi. Wydobywają żołędzia z trawy a potem gonią się, gotowe wyrywać sobie ten przysmak z dziobów.
Pióra Mandarynek, jak to u kaczkowatych, są namaszczane wydzieliną z gruczołu kuprowego, co pozwala im długo pływać i zanurzać się pod wodę. Młode są pozbawione tego gruczołu i do czasu jego wykształcenia, są nacierane wydzieliną matki. Mandarynka bardzo dobrze lata, co zawdzięcza odpowiedniej proporcji między masą ciała a wymiarami skrzydeł oraz stosunkowo długiemu ogonowi. By usiąść wysoko na drzewie, potrafi szybko wzbić się w powietrze i zręcznie manewrować wśród gałęzi.
Galeria
Z kim łatwo pomylić Mandarynkę?
Samca Mandarynki w szacie godowej trudno pomylić z jakimkolwiek innym ptakiem, choć kaczor Karolinki jest niemal równie barwny i atrakcyjny. Samicę z kolei łatwo pomylić z nieco większą samiczką Karolinki. Karolinka ma mniej białawych plamek na boku, za to więcej bieli w obrączce ocznej i ciemniejszą głowę bez jasnych smug na policzkach. Podobnie problematyczne może być rozróżnianie samczyków obydwu gatunków w szatach spoczynkowych, kiedy kaczory wyglądają podobnie do kaczek. Warto wówczas pamiętać, że kaczory Karolinki zachowują mniej lub bardziej czerwoną tęczówkę oraz charakterystyczną, czteroramienną białą plamę na szyi. Obydwa gatunki naturalnie nie występują obok siebie (Karolinka jest ptakiem północnoamerykańskim) i w Polsce poza ogrodami zoologicznymi takie prawdopodobieństwo jest znikome. Na zdjęciu obok: samiec Karolinki.
Mandarynka w liczbach
Masa ciała | ok. 500 g |
Rozpiętość skrzydeł | ok. 65–75 cm |
Długość ciała | ok. 41–49 cm |
Liczebność | W Polsce prawdopodobnie ponad 100 par lęgowych |
Status | Mandarynki zostały zaliczone przez polską Komisję Faunistyczną do gatunków krajowej awifauny. Mają status ptaków osiadłych i lęgowych, kategorię „pojaw wtórnie naturalny”, podlegają obecnie ochronie ścisłej. |
Jak pomóc Mandarynce?
Nie niepokoić, nie płoszyć w miejscach ich bytowania. Zachowując tam dojrzałe, dziuplaste drzewa lub wywieszając odpowiednio duże budki lęgowe oraz utrzymując przynajmniej odcinkowo pasy roślinności szuwarowej wzdłuż brzegów. Udając się na spacer z psem do parku lub w inne miejsca, gdzie żyją Mandarynki (lub inne ptaki) – trzymamy naszego pupila na smyczy.
Bibliografia
Dorota Zawadzka, „Fauna Polski. PTAKI”. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2017
Fatima Hayatli, Koordynatorka działań lokalnych, OTOP oraz członkini Zespołu Obrączkarskiego TRIDACTYLUS (mandarynki i krzyżówki),
Artykuły w „Przyroda Polski” oraz „Ptaki Polski”.
- Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz więcej
- Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz wydarzenie