Atlas ptaków

Orzechówka

    Nucifraga caryocatactes

Tajemniczy i nietypowy, biało nakrapiany członek rodziny krukowatych.

Autorka: Olga K

Jak wygląda Orzechówka?

Jak rozpoznać Orzechówkę?

Swoim czekoladowobrązowym ubarwieniem Orzechówka odróżnia się od swoich kuzynów z rodziny krukowatych. Jedynym czarnym elementem upierzenia Orzechówki są lotki i ogon, na końcu którego znajduje się biała pręga. Białe jest też podogonie. Najbardziej wyróżniającym się elementem upierzenia Orzechówki są jednak układające się w rzędy, gęste, białe plamki i kreski n najgęstsze na głowie, piersi i brzuchu. Nogi są ciemnoszare,. oko ciemne, a w odpowiednim świetle widać – a jakże – orzechową tęczówkę. Dziób ciemny, mocny i zwężający się ku końcowi, podobny do dzioba dzięciołów, a to pewnie dlatego, że Orzechówki mają podobną dietę i też często używają go do rozłupywania twardych szyszek i orzechów.

średni rozmiar
sylwetka ptaka podobna do Wrona
sylwetka ptaka w locie podobna do Wrona
wroni dziób
brązowy kolor

Jak rozpoznać Orzechówkę po głosie?

Orzechówka najczęściej odzywa się skrzeczącym, mechanicznym „krerrr”, czasami nawołuje się podobnie jak Kawki, a niekiedy podśpiewuje imitując różne głosy ptaków śpiewających.

Gdzie i kiedy można zobaczyć Orzechówkę?

U nas Orzechówka zamieszkuje głownie lasy w górach i na Pogórzu oraz na północnym wschodzie kraju, z rozproszonymi stanowiskami lęgowymi pomiędzy. Najliczniejsza jest w Karpatach. Górskie populacje preferują lasy, w których występuje świerk, jodła i limba, nizinne natomiast lasy liściaste i bory mieszane ze świerkiem.

Nasze Orzechówki są osiadłe, ale co kilka lat można zaobserwować jesienne lub zimowe naloty podgatunku syberyjskiego oraz ptaków ze Skandynawii i północno-wschodnich rejonów Europy.

Miejsce występowania lub obserwacji

Poznaj Orzechówkę bliżej

Jak wygląda ptak Orzechówka?
Jak wygląda ptak Orzechówka?

Orzechówka jest członkiem rodziny krukowatych, mimo, że na pierwszy rzut oka nie spełnia wielu kryteriów, które z tymi ptakami utożsamiamy: W przeciwieństwie do czarnych Kruków lub Czarnowronów, Orzechówka w dobrym świetle mogłaby uchodzić ze niemal pstrokatą. Od kolonijnego życia w miastach lub parkach – jak Kawki czy Gawrony – woli samotne i dyskretne życie w gęstych lasach i borach. Daleko jej też do głośnych „awantur” jakie co rusz wszczynają Sroki. Orzechówkę jak już usłyszymy tylko w trakcie okresu lęgowego, poza tym jest skryta i cicha. To, co jednak zdradza jej pokrewieństwo, to jej mocny dziób, intelekt, spryt i… głęboka miłość do orzechów.

Młode Orzechówki przychodzą na świat od marca do czerwca. Czasami jest ich tylko dwójka, ale może być nawet i piątka. Wykluwają się w solidnym gnieździe w kształcie czarki, dobrze ukrytym przeważnie gdzieś w gąszczu iglastego drzewa. Podstawą gniazda są suche gałązki świerkowe, pędy jeżyn i paprocie (jeśli są dostępne), do tego butwiejące drewno, świeże gałązki, które rodzice sami odłamali i mech. Głęboka niecka wyścielona jest delikatnymi korzonkami, trawą i włosiem zwierząt. Nagie pisklęta wykluwają się wcześnie i szczególnie wysoko w górach, narażone są na wyziębienie, dlatego izolacja termiczna gniazda jest tak ważna. Ich mama jest praktycznie cały czas z nimi, grzejąc je ciepłem własnego ciała. Tata czasem ją zmienia, ale najczęściej zajmuje się przynoszeniem pokarmu i obroną gniazda. Po 24 dniach młode Orzechówki opuszczają gniazdo, ale przez kilka kolejnych tygodni zajmują się nimi opiekuńczy rodzice. Z czasem opuszczają rodzinne strony i ruszają w poszukiwaniu własnych , obfitujących w pokarm rewirów.

Wbrew nazwie, Orzechówki są wszystkożerne, co również potwierdza ich przynależność do rodziny krukowatych. Żywią się nasionami, najlepiej leszczyny i limby, ale także żołędziami, bukwią, orzechami włoskimi i jagodami. Stosują podobną technikę otwierania twardych orzechów co dzięcioły – klinują je w rozwidleniach gałęzi lub odpowiednio głębokich i wytrzymałych szczelinach pni lub kory, tworząc w nich tzw. kuźnie. Nie pogardzą też, owadami, ślimakami, jajami innych ptaków czy drobnymi kręgowcami. Odpadkom w koszach przy turystycznych szlakach też się przyjrzą… To prawdziwi oportuniści!

Gdy przychodzi jesień, Orzechówki raźno zabierają się do pracy, ukrywając w różnych miejscach łącznie nawet do 50 kg nasion i orzechów! Robią tak wielkie zapasy, bo spora część ich ciężkiej pracy pójdzie na marne: . Okazuje się że około 35%, a czasem nawet do 75% zjedzą inne zwierzęta. Orzechówki mają za to znakomitą pamięć i potrafią znaleźć 80% pokarmu, który schowały, pomimo np. grubej pokrywy śniegu. Te orzechy i nasiona, których nie zdążyły zjeść ani one, ani sąsiedzi, na wiosnę kiełkują dając początek nowym drzewom i krzewom. W ten sposób Orzechówki odpowiadają za dyspersję nasion i sadzą swoje własne lasy, które staną się domem dla przyszłych pokoleń oraz dla wielu innych zwierząt i roślin.

Orzechówki, tak jak inne krukowate, to prawdziwi romantycy – wiążą się w pary na życie i wspólnie dbają o młode.

Galeria

Z kim łatwo pomylić Orzechówkę?

W gęstym lesie i kiepskim oświetleniu Orzechówkę można pomylić z jej kuzynką Sójką. O pomyłkę najłatwiej w locie – wówczas warto zwrócić uwagę na białe zakończenie sterówek (piór w ogonie) u Orzechówki oraz bardzo ciemne plecy i czarny kuper. (U Sójki w całości czarny ogon silnie kontrastuje ze śnieżnobiałym kuprem, plecy są jasne, szarorude). Na zdjęciu obok: Sójka, fot. Canva.

Jak wygląda Sójka?

Orzechówka w liczbach

Masa ciała 200 g
Rozpiętość skrzydeł ok 56 cm
Długość ciała ok. 32 cm
Liczebność W Polsce nieliczna, z całkowitą populacją lęgową liczoną na ok. 3850 parkową
Status Objęta jest ścisłą ochroną gatunkową

Jak pomóc Orzechówce?

Orzechówka jest jednym z gatunków bardziej narażonych na skutki kryzysu klimatycznego. Możemy jej pomóc tak, jak i wszystkim innym leśnym zwierzętom przez ochronę dojrzałych lasów i drzewostanów, a także przez odpowiednie zachowanie w lesie, kiedy wybieramy się tam na spacer, czy biwak – nie śmiecimy, nie hałasujemy, nie niepokoimy zwierząt.

Dzięki Tobie te miejsca zmieniają się w raj dla ptaków!

Lajkujesz z kanapy, czy działasz w terenie? Działaj z nami w taki sposób, jaki najbardziej Ci odpowiada.

  • 23 000 dolarów rocznie! Co najmniej tyle warte są różnorodne usługi jakie dostarczają nam zdrowe bagna w przeliczeniu na jeden tylko hektar! Tereny mokradłowe (bagna, podmokłe łąki) są jednym z najszybciej zanikających typów siedlisk przyrodniczych w skali nie tylko Polski, czy Europy, ale całego świata! Znikające ptaki wodno-błotne są niestety smutnym dowodem tych zmian. Tylko w ciągu ostatnich 30-40 lat populacja Czajki Vanellus vanellus skurczyła się o 55% , Krwawodzioba Tringa totanus o 54%, Kszyka Gallinago gallinago o 48%, Potrzosa Emberiza schoeniclus o 38%, Strumieniówki Locustella fluviatilis o 74%, Świerszczaka Locustella naevia o 73%, a Pliszki żółtej Motacilla flava o 76%. Pomóż nam tworzyć kolejne ostoje dla ptaków!
Zobacz inne formy wsparcia
  • Bagna są dobre!
  • Symbolem naszego rezerwatu jest Sasanka. Sasankowe murawy to dobrze zachowane murawy ciepłolubne na malowniczych, zboczach byłego wyrobiska piasku.
Zobacz inne formy wsparcia
  • Jak chroni przyrodę stowarzyszenie Jestem na pTAK!
  • Symbolem naszej ptasiej ostoi jest Żuraw. Gatunek może niezbyt oryginalny, ale to właśnie parę tych ptaków mieliśmy okazję zobaczyć, gdy ostatnio odwiedziliśmy to miejsce.
Zobacz inne formy wsparcia
  • Jak stowarzyszenie Jestem na pTAK! chroni przyrodę?
  • Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz więcej
  • Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz wydarzenie

Pomóż nam! Twoje wsparcie pozwala chronić Przyrodę!

Wpłać
na ptaki

Darowizna online

Zobacz pozostałe
formy wsparcia

Zobacz