Puszczyk Mszarny
-
Strix nebulosa
Puszczyk Mszarny jest jedną z największych i najrzadszych sów w Polsce. Korzysta z opuszczonych gniazd innych ptaków – najczęściej myszołowa lub jastrzębia. Chętnie osiedla się na próchniejących szczytach złamanych pni lub nawet bezpośrednio na ziemi.
Autorka: Joanna Rost
Jak rozpoznać Puszczyka mszarnego?
Duża, szara sowa o małych ale wyrazistych i jaskrawych, cytrynowożółtych oczach, a przez to chłodnym i przenikliwym spojrzeniu. Okazała, mocno zaznaczona szlara w kolistym, szarym wzorze, który wyglądają jak słoje drzewa. Puszczyka Mszarnego wyróżniają dwa białe półksiężyce rozchodzące się na boki od nasady dzioba. Nad dziobem przypominają brwi, niżej – wąsy. Pomiędzy nimi coś jakby czarna bródka. Szary lub brunatnoszary wierzch ciała pokrywa ciemniejszy wzór na skrzydłach przetykany białymi piórami. Pierś i brzuch w podobnych barwach zdobią pionowe, ciemne kreski. Nogi w całości gęsto opierzone. Skrzydła zaokrąglone, pokaźnych rozmiarów. Ogon długi z widocznymi poprzecznymi pręgami. Jak to u sów, obie płcie tak samo ubarwione, ale samica jest dużo większa od samca. Puszczyk Mszarny nie posiada tzw. uszu czyli charakterystycznych kępek piór na głowie, jakie widzimy u wielu innych sów. Wypluwki duże, w kolorze ciemnoszarym lub czarnym, o zwartej strukturze z dobrze widocznymi fragmentami kości ofiar.
Jak rozpoznać Puszczyka mszarnego po głosie?
Swoje terytoria oznacza głośnym pohukiwaniem whu-whu powtarzanym po kilka razy, najczęściej w duecie. Niektóre odgłosy wydawane przez Puszczyka Mszarnego mogą przypominać bardzo niskie gruchanie gołębi.
Gdzie i kiedy można zobaczyć Puszczyka Mszarnego?
Puszczyk Mszarny zasiedla głównie bory z domieszką drzew liściastych. Najlepiej gdy w pobliżu znajdują się bagna, polany lub inne otwarte przestrzenie, na których może bezpiecznie polować. Puszczyka Mszarnego możemy spotkać przez cały rok, ale cała nasza krajowa populacja to zaledwie kilka par. Udokumentowane obserwacje miały miejsce między innymi w Puszczy Białowieskiej, w Lasach Sobiborskich i Włodawskich oraz na Polesiu Lubelskim. Mszarne prowadzą osiadły tryb życia, choć w okresach braku pożywienia mogą koczować lub migrować.
Miejsce występowania lub obserwacji
Poznaj bliżej Puszczyka Mszarnego
Puszczyk Mszarny jest sową dzienną, polującą głównie o zmierzchu i świcie. Żywi się małymi gryzoniami – przede wszystkim nornikami, które są koniecznym elementem jego diety, a bez których w dłuższej perspektywie choruje, a nawet umiera. W przypadku przejściowego niedoboru ulubionego pokarmu zmienia swój jadłospis i poszukuje innych gryzoni, a także płazów, gadów, ptaków, dżdżownic oraz większych owadów. Swoje ofiary potrafi namierzyć pod grubą warstwą śniegu, pod opadłymi liśćmi lub nawet tuż pod powierzchnią ziemi. Zdolność tą zawdzięcza doskonałemu słuchowi, wzmacnianemu przez dużą szlarę, która odbiera sygnały dźwiękowe i przekazuje je do ukrytych pod nią uszu. Jak większość sów, Mszarny najczęściej atakuje z zasadzki, z dużą siłą. Potrafi skruszyć oblodzenie na śniegu a nawet wyciągnąć swoją zdobycz ukrytą w niezbyt głębokiej norze. Lot ma bardzo cichy. Poza sezonem lęgowym Puszczyk Mszarny nie jest zbyt agresywny ani szczególnie płochliwy, więc można go spokojnie obserwować. Na miejsce odpoczynku wybiera drzewa o gęstych gałęziach, siada na nich tuż przy pniu.
Podczas pory godowej i w obronie gniazda Mszarne stają się niebezpieczne nawet dla człowieka. Zaloty to czas, w którym samiec obdarowuje swoją partnerkę prezentami w postaci ulubionych norników. Para siada razem na gałęzi dotykając się piersiami i iskając szlary. Po przygotowaniu miejsca na gniazdo, które musi być dokładnie posprzątane a czasami, co jest wyjątkowe u sów, wyścielone pojedynczymi gałązkami, albo kawałkami kory i mchu, samica składa od 2 do 5 jaj, w co najmniej dwudniowych odstępach. Wysiaduje je przez okres około 30 dni, a poszczególne pisklęta zwykle wykluwają się w dwu, trzydniowych odstępach, w takiej samej kolejności w jakiej były składane jaja. Początkowo maluchami opiekuje się tylko mama, a jej partner przez cały ten czas przynosi pożywienie dla całej rodziny. Młode opuszczają gniazdo po około trzech-czterech tygodniach od wyklucia ale nie są jeszcze samodzielne i nie potrafią latać, najwyżej wspinają się po drzewach. Rodzice cały czas dbają o podloty. Gdy pożywienia jest dużo i po sąsiedzku są inne rodziny puszczyków, dzieci z różnych gniazd łączą się tworząc szkółki i wtedy wszyscy rodzice wspólnie się nimi opiekują. Młode uzyskują samodzielność po kolejnych 8 tygodniach życia. Przez kilka kolejnych miesięcy pozostają jednak w okolicy swojego rodzinnego gniazda, by później poszukać własnego terytorium.
Galeria
Z jakim ptakiem można pomylić Puszczyka Mszarnego?
Duża, charakterystyczna sowa z wyjątkowo duża głowę i szlarą oraz jaskrawymi, cytrynowymi oczami, trudna do pomylenia z którąkolwiek z naszych sów, a tym bardziej z innymi naszymi ptakami.
Puszczyk mszarny w liczbach
Masa ciała | samce: 0,5-1,1 kg ; samice: 0,7-1,9 kg |
Rozpiętość skrzydeł | 130-150 cm |
Długość ciała | 60-70 cm |
Liczebność (w Polsce) | populację Puszczyka Mszarnego w latach 2013-2017 szacowano na 2-7* par |
Status | Skrajnie nieliczny ptak lęgowy, sporadycznie zalatujący |
Jak pomóc Puszczykowi mszarnemu?
W Polsce o liczebności Puszczyka Mszarnego może decydować dostęp do miejsc lęgowych czy dogodnych łowisk. Przez swoją ufność do człowieka staje się też łatwym celem nielegalnych polowań. Zapewnijmy tej sowie dobre warunki do życia, nie wycinajmy dojrzałych lasów, nie osuszajmy bagien ani wilgotnych łąki. Puszczyk Mszarny odwdzięczy się nam trzymając pod kontrolą populacje gryzoni, a spotykając go doświadczymy niesamowitego przeżycia.
Bibliografia
Heintzenberg F. Seria: Spotkania z przyrodą Sowy i ptaki szponiaste. Tłum. Dmoch A. Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza MULTICO, 2008.
Karczewski J. Noc Sów. Opowieści z lasu. Wydawnictwo: Poznańskie, 2020.
Kruszewicz A.G. Ptaki w Polsce Ptaki lęgowe i przelotne, goście zimowi. Spotkania z przyrodą. Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza MULTICO, 2008.
Opracowanie zbiorowe Ilustrowana encyklopedia ptaków Polski Atlas. Wydawnictwo: Fenix, 2015.
Pióro M. Plamka Mazurka. Wydawnictwo: Marginesy, 2019.
Sokołowski J. Ptaki Polski Atlas. Wydawnictwo: WSiP, 1988.
Svensson L. Ptaki. Przewodnik Collinsa. Tłum. Graszka-Petrykowski D. Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza MULTICO, 2013.
*Źródło: Komisja Faunistyczna (http://komisjafaunistyczna.pl/; dostęp: 7.07.2019)
- Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz więcej
- Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz wydarzenie