Żołna

Smukły ptak wielkości kosa, z długim ogonem i zaostrzonymi skrzydłami. Ubarwienie ma niezwykle kolorowe: wierzch głowy, grzbiet i pokrywy skrzydeł czerwonobrązowe, kuper żółto-rudy, brzuch, lotki pierwszego i drugiego rzędu (od góry) oraz sterówki – metalicznie niebieskozielone, gardło żółte, odcięte od turkusowej piersi czarną obróżką, ciemnoczerwone oczy w czarnej masce. Środkowe sterówki dłuższe od pozostałych, dziób dość długi, lekko zagięty do dołu. Brak dymorfizmu płciowego.

Jak rozpoznać Żołnę po głosie?

Wesoły, szczebiot, które może przypominać dźwięk jakie wydają tradycyjne, gliniane gwizdki na wodę.

Żołna wymaga otwartego lub półotwartego terenu z urozmaiconą rzeźbą, z obecnością łąk, pól, pastwisk i ugorów z choćby pojedynczymi drzewami lub krzewami służącymi jej za czatownie. Chętnie osiedla się w dolinach rzecznych lub w pobliżu zbiorników wodnych. Żołny gniazda wykopują w skarpach i urwiskach – zajmują żwirownie, piaskownie, cegielnie, ściany lessowe, wały i nasypy, a nawet koleiny po ciężkim sprzęcie! Bardziej na południe kopią nory nawet w płaskim gruncie. U nas gniazdują w niewielkich koloniach, liczących do kilkunastu par, a na efemerycznych stanowiskach nawet pojedynczo.

Stałe lęgowiska znajdują się na Ziemi Przemyskiej (30-40 par), Lubelszczyźnie (20-30 par), Kielecczyźnie (10-50 par). Poza tymi obszarami, niewielkie kolonie lub pojedyncze lęgi, są obserwowane w różnych rejonach kraju. Stanowiska położone najdalej na północ znajdują się na Pomorzu, Podlasiu i Suwalszczyźnie. Polskie lęgowiska żołny znajdują się na północnym krańcu jej zasięgu. Gatunek wędrowny, do Polski przylatuje w maju, a odlatuje już w sierpniu. Zimuje w tropikalnej Afryce. Areał lęgowy Żołny obejmuje południową i wschodnią Europę, zachodnią Azję i północną Afrykę.

Żołny, podobnie jak owady, na które polują lubią ciepło, dlatego do rannych ptaszków nie należą – nie wychodzą ze swoich nor, zanim [poranny chłód nie ustąpi. Najaktywniejsze są w pełnym słońcu, przy wysokiej temperaturze. Żołna jest monogamiczna, przy tym bardzo towarzyska i najchętniej osiedla się w mniejszych lub większych koloniach. Terytoria łowieckie zajmują zwykle powierzchnię około 1 km. kwadratowego wokół kolonii. Ptaki z kolonii, a po wylocie także młode, wspólnie nocują na drzewach. Po powrocie z zimowisk, po kilku dniach toków, partnerzy wspólnie wykopują lub remontują starą norkę lęgową. Długość korytarza wynosi od 60-200 cm., komory lęgowej około 35 cm. Samica składa 4-7 jaj, wysiadywanych od pierwszego jaja, przez około 20 dni. Wysiadują obydwa ptaki, ale to samica poświęca na to więcej czasu. Pisklęta klują się asynchronicznie, są gniazdownikami. Rodzice karmią je około 30 dni. U około 20% par lęgowych stwierdzono rzadkie u ptaków pomocnictwo, kiedy to w karmieniu piskląt biorą udział dodatkowe ptaki. Są to przeważnie samczyki, które nie znalazły swojej pary lub takie , które ją straciły . Po opuszczeniu gniazda, młode są karmione jeszcze przez około dwa tygodnie. W pierwszych dniach, po opuszczeniu nory, młode wracają do niej wraz z matką na nocleg.

Żołny dawniej nazywano pszczołojadami. Nasza żołna także ma w menu pszczoły, co może budzić niechęć pszczelarzy do tego pięknego ptaka – ale niesłusznie. Szczegółowe badania wykazały, iż obecność żołny w pobliżu ula jest wręcz pożądana. Okazuje się, że ptaki zjadają głównie pszczoły stare i chore, a oprócz tego, łowią owady, które atakują pszczoły i roznoszą wśród nich choroby. Oprócz pszczół, żołny polują na inne, większe owady latające – różne błonkówki (m.in. osy i trzmiele), ważki, chrząszcze i motyle. Wypatrują ofiar ze swoich czatowni i chwytają je w szybkim i zwrotnym locie.