Atlas ptaków

Żołna

    Merops apiaster

Pierwszy człon łacińskiej nazwy Merops apiaster oznacza pszczelego dzięcioła.
Żołny, kopiąc norę na gniazdo – tunel długości od 60-200 cm – wykonują tytaniczną pracę. Te niewielkie ptaki muszą wyrzucić od 7-10 kg. piasku, żwiru, kamieni!

Autor: Dariusz Mielicki

Jak wygląda Żołna?

Jak rozpoznać Żołnę?

Smukły ptak wielkości kosa, z długim ogonem i zaostrzonymi skrzydłami. Ubarwienie ma niezwykle kolorowe: wierzch głowy, grzbiet i pokrywy skrzydeł czerwonobrązowe, kuper żółto-rudy, brzuch, lotki pierwszego i drugiego rzędu (od góry) oraz sterówki – metalicznie niebieskozielone, gardło żółte, odcięte od turkusowej piersi czarną obróżką, ciemnoczerwone oczy w czarnej masce. Środkowe sterówki dłuższe od pozostałych, dziób dość długi, lekko zagięty do dołu. Brak dymorfizmu płciowego.

średni rozmiar
sylwetka ptaka podobna do Gołąb
sylwetka ptaka w locie podobna do Gołąb
wroni dziób
kolorowy kolor

Jak rozpoznać Żołnę po głosie?

Wesoły, szczebiot, które może przypominać dźwięk jakie wydają tradycyjne, gliniane gwizdki na wodę.

Gdzie i kiedy można zobaczyć Żołnę?

Żołna wymaga otwartego lub półotwartego terenu z urozmaiconą rzeźbą, z obecnością łąk, pól, pastwisk i ugorów z choćby pojedynczymi drzewami lub krzewami służącymi jej za czatownie. Chętnie osiedla się w dolinach rzecznych lub w pobliżu zbiorników wodnych. Żołny gniazda wykopują w skarpach i urwiskach – zajmują żwirownie, piaskownie, cegielnie, ściany lessowe, wały i nasypy, a nawet koleiny po ciężkim sprzęcie! Bardziej na południe kopią nory nawet w płaskim gruncie. U nas gniazdują w niewielkich koloniach, liczących do kilkunastu par, a na efemerycznych stanowiskach nawet pojedynczo.

Stałe lęgowiska znajdują się na Ziemi Przemyskiej (30-40 par), Lubelszczyźnie (20-30 par), Kielecczyźnie (10-50 par). Poza tymi obszarami, niewielkie kolonie lub pojedyncze lęgi, są obserwowane w różnych rejonach kraju. Stanowiska położone najdalej na północ znajdują się na Pomorzu, Podlasiu i Suwalszczyźnie. Polskie lęgowiska żołny znajdują się na północnym krańcu jej zasięgu. Gatunek wędrowny, do Polski przylatuje w maju, a odlatuje już w sierpniu. Zimuje w tropikalnej Afryce. Areał lęgowy Żołny obejmuje południową i wschodnią Europę, zachodnią Azję i północną Afrykę.

Miejsce występowania lub obserwacji

Poznaj Żołnę bliżej

Jak wygląda Żołna?
Jak wygląda Żołna?

Żołny, podobnie jak owady, na które polują lubią ciepło, dlatego do rannych ptaszków nie należą – nie wychodzą ze swoich nor, zanim [poranny chłód nie ustąpi. Najaktywniejsze są w pełnym słońcu, przy wysokiej temperaturze. Żołna jest monogamiczna, przy tym bardzo towarzyska i najchętniej osiedla się w mniejszych lub większych koloniach. Terytoria łowieckie zajmują zwykle powierzchnię około 1 km. kwadratowego wokół kolonii. Ptaki z kolonii, a po wylocie także młode, wspólnie nocują na drzewach. Po powrocie z zimowisk, po kilku dniach toków, partnerzy wspólnie wykopują lub remontują starą norkę lęgową. Długość korytarza wynosi od 60-200 cm., komory lęgowej około 35 cm. Samica składa 4-7 jaj, wysiadywanych od pierwszego jaja, przez około 20 dni. Wysiadują obydwa ptaki, ale to samica poświęca na to więcej czasu. Pisklęta klują się asynchronicznie, są gniazdownikami. Rodzice karmią je około 30 dni. U około 20% par lęgowych stwierdzono rzadkie u ptaków pomocnictwo, kiedy to w karmieniu piskląt biorą udział dodatkowe ptaki. Są to przeważnie samczyki, które nie znalazły swojej pary lub takie , które ją straciły . Po opuszczeniu gniazda, młode są karmione jeszcze przez około dwa tygodnie. W pierwszych dniach, po opuszczeniu nory, młode wracają do niej wraz z matką na nocleg.

Żołny dawniej nazywano pszczołojadami. Nasza żołna także ma w menu pszczoły, co może budzić niechęć pszczelarzy do tego pięknego ptaka – ale niesłusznie. Szczegółowe badania wykazały, iż obecność żołny w pobliżu ula jest wręcz pożądana. Okazuje się, że ptaki zjadają głównie pszczoły stare i chore, a oprócz tego, łowią owady, które atakują pszczoły i roznoszą wśród nich choroby. Oprócz pszczół, żołny polują na inne, większe owady latające – różne błonkówki (m.in. osy i trzmiele), ważki, chrząszcze i motyle. Wypatrują ofiar ze swoich czatowni i chwytają je w szybkim i zwrotnym locie.

Galeria

Z kim łatwo pomylić Żołnę?

Żaden z naszych ptaków nie dorównuje żołnie kolorami – jest nie do pomylenia!

Żołna w liczbach

Masa ciała45–55 g
Rozpiętość skrzydeł43–48 cm
Długość ciała23–25 cm
Liczebność (w Polsce)Obecnie w Polsce gniazduje około 1000 par, liczebność Żołny wykazuje silne fluktuacje, ogólnie jednak zaznacza się lekki trend wzrostowy. Pierwsze oficjalnie odnotowane lęgi w naszym kraju stwierdzono około roku 1950, koło Krasiczyna na Podkarpaciu (przy czym pierwsze wzmianki o obserwacjach Żołny pochodzą już z końca XVIII w). W 1963 roku, miedzy Przemyślem a Jarosławiem, gniazdowało już 30 par.
Status Objęta jest ścisłą ochroną gatunkową

Jak pomóc Żołnie?

Chrońmy mozaikowy krajobraz naszej wsi, w tym skarpy, osuwiska i stare żwirownie, gdzie żołny mogłyby założyć swoje kolonie lęgowe. To właśnie przypadkowe lub celowe niszczenie lęgów i miejsc lęgowych jest największym zagrożeniem dla żołny. Kolejne to pestycydy trujące owady, a przy okazji ptaki, które się nimi żywią.

W krajach śródziemnomorskich i na Bliskim Wschodzie wiele tych pięknych ptaków odławianych jest podczas wiosennych i jesiennych migracji – do garnka lub dla samej przyjemności ich zabijania. W tym celu strzelają do nich m.in. libańscy myśliwi, którzy potem wystawiają zdjęcia truchełek w internecie. Kiedy to tylko możliwe protestujmy przeciwko barbarzyńskim praktykom – np. wspierając inicjatywy, które chcą je powstrzymać.

Dzięki Tobie te miejsca zmieniają się w raj dla ptaków!

Lajkujesz z kanapy, czy działasz w terenie? Działaj z nami w taki sposób, jaki najbardziej Ci odpowiada.

  • 23 000 dolarów rocznie! Co najmniej tyle warte są różnorodne usługi jakie dostarczają nam zdrowe bagna w przeliczeniu na jeden tylko hektar! Tereny mokradłowe (bagna, podmokłe łąki) są jednym z najszybciej zanikających typów siedlisk przyrodniczych w skali nie tylko Polski, czy Europy, ale całego świata! Znikające ptaki wodno-błotne są niestety smutnym dowodem tych zmian. Tylko w ciągu ostatnich 30-40 lat populacja Czajki Vanellus vanellus skurczyła się o 55% , Krwawodzioba Tringa totanus o 54%, Kszyka Gallinago gallinago o 48%, Potrzosa Emberiza schoeniclus o 38%, Strumieniówki Locustella fluviatilis o 74%, Świerszczaka Locustella naevia o 73%, a Pliszki żółtej Motacilla flava o 76%. Pomóż nam tworzyć kolejne ostoje dla ptaków!
Zobacz inne formy wsparcia
  • Bagna są dobre!
  • Symbolem naszego rezerwatu jest Sasanka. Sasankowe murawy to dobrze zachowane murawy ciepłolubne na malowniczych, zboczach byłego wyrobiska piasku.
Zobacz inne formy wsparcia
  • Jak chroni przyrodę stowarzyszenie Jestem na pTAK!
  • Symbolem naszej ptasiej ostoi jest Żuraw. Gatunek może niezbyt oryginalny, ale to właśnie parę tych ptaków mieliśmy okazję zobaczyć, gdy ostatnio odwiedziliśmy to miejsce.
Zobacz inne formy wsparcia
  • Jak stowarzyszenie Jestem na pTAK! chroni przyrodę?
  • Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz więcej
  • Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz wydarzenie

Pomóż nam! Twoje wsparcie pozwala chronić Przyrodę!

Wpłać
na ptaki

Darowizna online

Zobacz pozostałe
formy wsparcia

Zobacz