Gawron

Wielkością Gawron dorównuje Wronie, ale jest smuklejszy, czarny, z purpurowofioletowym, metalicznym połyskiem. Ciekawych informacji o Gawronie dostarcza nam historia języka. Prasłowiański przymiotnik „wron”, jak pisze Jerzy Bralczyk, oznaczał „czarny”. Intensywność połysku piór świadczy o płci i wieku, co inne Gawrony bardzo dobrze dostrzegają.

Gawron ma płaskie czoło, ostro wysklepione ciemię i „krótki kark”, płaską pierś i nieco wydatny brzuch. Jego ostry dziób u nasady pokrywa białoszara, pergaminowa skóra. Przed chłodem chronią go zwisające pióra brzucha, które wyglądają jak szerokie nogawice. Samiec jest nieznacznie większy od samicy.

Jak rozpoznać Gawrona po głosie?

Gawron odzywa się nosowym, głośnym i chrzęszczącym „gra gra grach”. Jazgot dobiegający z kolonii w okresie budowy gniazd lub z noclegowiska może być ogłuszający. To istotna przyczyna niechęci ludzi do gawronów, gdyż ich hałaśliwe wieczorne „rozmowy” czasem uniemożliwiają ludziom sen i odpoczynek. Młode ptaki krzykliwie nawołują i żebrzą o pokarm. W lecie można usłyszeć miłe kwilenie i cichy świergot zadowolonego, spokojnego Gawrona, odpoczywającego w cieniu liści.

Gawrony to ptaki towarzyskie. Gniazdują kolonijnie, żerują w grupach i nocują stadnie. W okresie jesienno-zimowym z noclegowisk na wysokich drzewach korzystają często setki, a nawet tysiące tych ptaków – wspólnie ze stadami kawek. Gawron rozumie kawki, u których też ważna jest hierarchia i pozycja społeczna. Osobniki dominujące zajmują na noclegowiskach miejsca położone wyżej i wewnątrz korony drzewa, bardziej osłonięte od wiatru i mniej narażone na ataki wrogów. Rano po białych plackach na grzbiecie można poznać, który ptak gdzie spał i siedział.

W Polsce Gawrony są osiadłe, ale ok. 80% populacji na zimę migruje na południe i zachód Europy. Za to w tym czasie przylatują do nas ptaki z chłodniejszych regionów północnych i wschodnich,.. Niegdyś liczne na terenach rolniczych, polskie Gawrony stopniowo przenoszą się na obszary zurbanizowane. Ptaki te reagują na niekorzystne dla nich zmiany zachodzące w strukturze upraw rolnych. Jak dowodzą badania, obecnie większość dużych i średnich kolonii Gawronów znajduje się w rejonie miast lub na ich obrzeżach. Kolonie gniazdowe tych ptaków zakładane są na większości gatunków dużych drzew, a nawet na platanach klonolistnych – coraz popularniejszych w skupiskach miejskich. W miastach Gawrony tworzą wiele małych kolonii stosownie do zasobności pokarmowej żerowisk. Ale i tu kolonie zamierają. Nie tylko niedostatek pokarmu powoduje ich opuszczanie. Im bardziej aktywnie mieszkańcy płoszą Gawrony i niszczą ich siedliska oraz noclegowiska, co jest dość powszechne w dużych miastach, tym częściej ptaki odstępują od rozrodu. Jest to bardzo niepokojące zjawisko – od 2000 r. liczebność Gawronów w Polsce zmniejszyła się o ponad 40%.

Zachowania Gawronów są szczególnie widowiskowe w okresie zalotów. Ptaki te jako gatunek monogamiczny pozostają w parach, w które dobierają się w styczniu lub lutym, przez kolejne lata. Podczas zalotów Gawron „śpiewa”, kłania się i wykonuje efektowne loty godowe. Partnerzy porządkują sobie pióra i karmią się wzajemnie, często siedzą przytuleni do siebie, dotykają się dziobami albo wkładają dziób w dziób, co zacieśnia między nimi więzi. Ich twarze są pełne emocji i czułości. Gawrony żerują grupowo, spokojnie chodząc po ziemi. Czasami w zabawnych podskokach zbliżają się do kolegi, który znalazł smakołyk.

Te inteligentne krukowate wykorzystują wszelkie zasoby zajmowanych siedlisk, ale różnicują dietę w zależności od pory roku. Wiosną i latem Gawron lubi owady oraz ich larwy, dżdżownice i inne bezkręgowce (jest pożyteczny, gdyż niszczy tzw. szkodniki roślin uprawnych), drobne kręgowce, padlinę, rzadziej jaja ptaków i pisklęta. Łacińska nazwa Gawrona, frugilegus, oznacza kogoś zbierającego owoce. Rzeczywiście, w okresie jesienno-zimowym Gawron jada właśnie owoce, ziarna i kiełki zbóż, nasiona traw, a także odpadki kuchenne. Orzechy włoskie to jego przysmak! Gawron, tak jak wrony, rozbija orzechy, zrzucając je z wysokości na twarde podłoże. Na obszarach rolnych Gawrony w zimie wydłubują z ziemi zasiane ziarno i oziminy, czym narażają się na niechęć rolników. Zimą w mieście korzystają z uprzejmości ludzi dokarmiających ptaki.

W koloniach lęgowych gawrony budują półkoliste gniazdo ze starannie dobranych gałązek, które następnie zlepiają gliną, a nieckę wykładają mchem. Sąsiedzi często podkradają sobie budulec. Samica w drugiej połowie kwietnia składa 2–5 jaj, które wysiaduje przez mniej więcej 18 dni. Po wykluciu się pisklęta pozostają pod opieką rodziców przez 4–5 tygodni. Jeszcze nielotne Gawrony przesiadują na konarach, a do karmienia i na noc wracają do gniazda. Młode ptaki bardzo lubią figle i zabawy, m.in. z samodzielnie wymyślonymi zabawkami.