Zaganiacz

Żółtawo-oliwkowy, smukły ptaszek z pomarańczowym wnętrzem dziobka, mniejszy od Wróbla. Zaganiacz należy do rodziny trzciniaków, jednak nie spotka się go w trzcinowisku. Lubi wysokie drzewa liściaste. Kiedy ptak przemyka w gęstwinie liści, rzuca się w oczy jego jasno-cytrynowy spód ciała i białożółtawa, krótka brew oraz ostry dziób, większy i silniejszy niż u Piecuszka lub Pierwiosnka. Słowo „icterina”, obecne w łacińskiej nazwie Zaganiacza, pochodzi od łacińskiego słowa icterinus – żółtawy. Na grzbiecie ptaka dominują rozjaśnione zielenie i szarości. Idealna tonacja na ukrycie się wśród liści. Charakterystyczne są nogi Zaganiacza – niebieskoszare, czasami prawie czarne. Obie płci ubarwione są jednakowo. Samiczka jest troszkę mniejsza od samca.

Jak rozpoznać Zaganiacza po głosie?

Każdy Zaganiacz śpiewa inaczej, bo ma w pamięci głosy ptaków, które spotykał na zimowisku w Afryce i w drodze na lęgowisko. Jego pieśń zawiera kilka fraz, które ptak głośno powtarza, wplatając fragmenty zasłyszanych utworów, a są to świergoty, ćwierkania, gwizdy, a nawet odgłosy lokalnej cywilizacji. Wnikliwe ucho na pewno dosłyszy zbitkę dźwięków, płynących żwawo, choć jękliwie, jakby „Tata bije! Tata bije! Zbił, zbił, zbił…”. Prawdę mówiąc, to po tej frazie najlepiej rozpoznać obecność Zaganiacza, którego trudno jednak zobaczyć. Na dodatek, ptak stale się przemieszcza, goniąc uciekające owady, więc jego głos na zmianę niknie lub się wzmaga. W okresie do wylęgu młodych, Zaganiacz śpiewa wytrwale od rana do wieczora, a nawet w godzinach południowych, kiedy żar leje się z nieba i większość awifauny odpoczywa i milczy.

Zaganiacze to samotnicy i indywidualiści. Bytują pojedynczo lub w parach lęgowych na obrzeżach świetlistych lasów liściastych oraz mieszanych. Spotkać je można także w zadrzewieniach nadrzecznych i śródpolnych, w sadach, ogrodach i widnych parkach, nawet w bezpośrednim sąsiedztwie człowieka. Trzymają się górnych partii krzewów i drzew, gniazda jednak budują właśnie w krzewach, np. w jaśminie, wierzbie, dzikiej róży, leszczynie, tarninie, czy młodych brzózkach, przy czym ich ulubionym gatunkiem jest bez czarny. Zaganiacze dużo krócej przebywają na terenach lęgowych niż na zimowiskach. Do Afryki południowej ptaki te odlatują już w końcu sierpnia, czasami na początku września.

Zaganiacze mają jeden lęg w roku. Kiedy utrudzone długim lotem Zaganiacze lądują w Polsce, trwa już piękny maj. Pierwsze pojawiają się samce, bowiem one wybierają rewir lęgowy, a ok. tygodnia później – samiczki. Samiec wszem i wobec, intensywnym śpiewem ogłasza władanie tym właśnie rewirem i broni go przed konkurentami. Wybieranie przez samicę miejsca na gniazdo trwa 2-3 dni. Gniazdo ma wisieć na krzewie, na wysokości od 1 do 4 m, najlepiej ok. 2 m nad ziemią. Ważne by odpowiedni na gniazdo krzew był zlokalizowany w promieniu do 50 m od stanowiska śpiewackiego.

Ptaki razem je budują, a jednak zabiera im to ok. 2 tygodni. Powstaje ładna miseczka o średnicy ok. 10 cm, misternie upleciona z suchej trawy i liści wzmocnionych mchem, porostami, sierścią, oprzędami gąsienic, piórami, puchem z topól i wierzb, a czasem i pajęczyną lub owadzimi kokonami. Gniazdo nie jest okazałe, ale mocno trzyma się pionowych gałęzi krzewu lub bocznej gałęzi drzewa. Budulec spełnia funkcje konstrukcyjne, ale i dobrze maskuje lęgowisko. Na przykład gdy gniazdo jest ulokowane na brzozie, w uwiciu widać brzozową korę.

Pierwsze, różowo-fioletowe jajo samica składa ok. 25-30 maja. Samiec dokarmia partnerkę, kiedy ona wysiaduje swoje 4-6 jaj. Czasami zastępuje ją na gnieździe, ale niezbyt chętnie, ponieważ zdecydowanie woli śpiewać. W gnieździe Zaganiacza nigdy nie spotka się jaja kukułki, gdyż jak wynika z badań naukowych, ptaki te potrafią rozpoznać cudze jajo i natychmiast wyrzucają je z gniazda. Pisklęta mają różowo-żółtą barwę paszczy, podobnie jak potomstwo Rokitniczki oraz czarne plamki na języku, podobnie jak maluchy Trzciniaka.

Młode opuszczają gniazdo po 12-13 dniach. Karmione są jednak przez rodziców przez kolejne półtora tygodnia. Co jedzą Zaganiacze i ich dzieci? Przede wszystkim owady w różnych stadiach rozwoju i inne drobne bezkręgowce, w tym pająki. W diecie Zaganiaczy pojawiają się też jagody, owoce czereśni, czarnego bzu i porzeczki.