Białorzytka

Mały, wyprostowany, zgrabny ptaszek, proporcjami zbliżony do Kopciuszka, ale odrobinę większy. W okresie godowym samiec ma popielatą głowę i grzbiet, delikatnie beżoworóżową szyję, pierś i brzuch oraz białe brwi, podogonie i kuper, któremu Białorzytka zawdzięcza swą nazwę – ). Skrzydła, środkowe sterówki oraz brzeg ogona są czarne.

Kontrastowy wzór na ogonie najbardziej widoczny staje się podczas lotu i przypomina odwróconą literę T. Smukły, czarny dziób przechodzi w rozszerzającą się za ciemnym okiem czarną maskę. Poza sezonem godowym kolorystycznie samiec upodabnia się do samicy, która – jak to często bywa w świecie zwierząt – jest kolorystycznie bardziej stonowana. Jej szatę stanowią różne odcienie szarości, beżów i jasnych brązów, jedynie brzuch jest biały.

Czarna maska u samiczki jest słabo zaznaczona, ale biało-czarne ogony są nie mniej wyraziste, niż u samczyków. U obu płci pojawia się też biała brew nad okiem, która u samczyków zachodzi na czoło. Ptaki młodociane przypominają samiczki, przy czym brakuje im białej brwi, brzuch jest szarobeżowy, a wierzch ciała pokrywa łuskowaty wzór.

Jak rozpoznać Białorzytkę po głosie?

Odzywa się krótkimi gwiazdami „na wdechu”, w zaniepokojeniu przeplata je trzeszczącym „czek”, „czek”. Piosenka krótka, zwykle zaczyna się od 2-3 zgrzytliwych sylab – po nich kilka gwiżdżąco-zgrzytliwych. Przyjemna dla ucha, ale mało wyróżniająca się.

Rumowiska skalne (w górach nawet do wysokości 2 tys. metrów)ze szczelinami, które służą im za kryjówki, śródpolne hałdy kamieni, piaszczyste tzw. nieużytki, nasypy żwirowe i żwirownie, tereny ruderalne, place budów z hałdami żwiru czy gruzu – to dla Białorzytki idealne miejsca na założenie gniazda. Lubi surowe otoczenie, w które idealnie wtapia się swoimi barwami. W tym ascetycznym środowisku zakłada gniazdo zbudowane z traw, korzonków. mchów i porostów, , , wyścielone włosiem oraz sierścią. Występuje (łącznie w 4 podgatunkach) w całej umiarkowanej i północnej Euroazji łącznie z Islandią i obrzeżami Grenlandii, skąd zaczęła kolonizować kanadyjską Arktykę. Białorzytki, które lęgną się w północno-wschodnich krańcach Azji zasiedliły z kolei Alaskę oraz przylegające do niej terytoria kanadyjskie, wciąż powiększając swój zasięg. Białorzytka jest gatunkiem wędrownym i wszystkie ptaki lecą na zimę do środkowej i wschodniej Afryki, przebywając tam nie tylko w górach, ale też na półpustyniach, sawannach, pastwiskach i polach uprawnych.

Od nas Białorzytki odlatują od sierpnia do października – wracają w marcu i kwietniu.

Do lęgów Białorzytka przystępuje na początku maja. Samica składa do 6 subtelnie błękitnych lub zielonkawych jaj i wysiaduje je około dwóch tygodni. Pisklęta spędzają w gnieździe dwa tygodnie, a kolejne dwa poza nim, pozostając jednak pod opieką rodziców. W sprzyjających warunkach pary mogą przystąpić do drugiego lęgu w czerwcu. W siedliskach, gdzie gniazduje więcej ptaków i wciąż są wolne samce, samice mogą przystąpić do drugiego lęgu z nowym partnerem. W takiej sytuacji pierwszy partner samodzielnie opiekuje się dorastającą młodzieżą, podczas gdy jego była partnerka zakłada nową rodzinę.

W jadłospisie Białorzytki znajdują się owady i ich larwy, pająki, ślimaki, ale też owoce jagodowe, takie jak jeżyny, poziomki, czarny bez czy jałowiec.

Białorzytka lubi siadać na wyniosłościach zajmowanego rewiru, skąd patroluje teren. W sytuacji zaniepokojenia gwałtownie i energicznie przysiada i macha ogonem w dół.
W trakcie wiosennych i jesiennych migracji łączy się w małe stada, w sezonie lęgowym przebywa w parach.