Hełmiatka

Jest wielkości Krzyżówki. W okresie godowym głowę samca zdobią nastroszone rudobrązowe pióra tworzące charakterystyczny, puszysty hełm. (Stąd też jej łacińska nazwa, gdzie rufus oznacza kogoś rudowłosego). Czerwone stopy, tęczówka i przede wszystkim dziób to kolejne elementy odróżniające go od innych kaczek. Szyja, pierś, biegnący przez środek brzucha pas i ogon są czarne, skrzydła – jasnobrązowo-beżowe z dużymi białymi plamami widocznymi na skrzydłach złożonych, które w locie z kolei tworzą szerokie, białe pasy. W szacie samicy dominuje kolor szarobrązowy. Na głowie zaznacza się ciemniejsza, szarobrunatna czapeczka, odcinająca się od dużych, popielatych policzków. Oczy brązowe. Na końcu ciemnoszarego dzioba widać różowawą plamkę. W okresie spoczynkowym samiec upodobnia się do samicy, odróżniają go czerwony dziób i tęczówka.

Jak rozpoznać Hełmiatkę po głosie?

Odzywa się rzadko, cichym, chrapiącym głosem.

Hełmiatka to gatunek wędrowny. Przylatuje do Polski w marcu i kwietniu wyjątkowo w maju, odlatuje w sierpniu i wrześniu, czasami później. Wyspowo zamieszkuje środkową, zachodnią i południową Europę. Najwięcej Hełmiatek przychodzi na świat w dolinie rzeki Ebro w Hiszpanii, gdzie doliczono się ponad 1500 par lęgowych. Zwarty areał lęgowy tego gatunku znajduje się w Azji Środkowej – w paśmie biegnącym od północnych wybrzeży Morza Czarnego do Mongolii. Zimuje w basenie Morza Śródziemnego i południowej Azji.
W Polsce regularnie gniazduje tylko na jeziorze Łuknajno na Mazurach oraz na kilku stanowiskach na Śląsku: w okolicach Oświęcimia, Zatoru i Raciborza, a także w dolinie Nidy. Gniazdo buduje z materiałów roślinnych (trzciny, korzeni, liści, traw), w nadbrzeżnych szuwarach lub w zwałach starej trzciny, obficie wyściełając je puchem. Może budować też gniazdo na lądzie pod osłoną krzewów lub trzcin. W południowej Europie gniazda zakłada także na przybrzeżnych lagunach morskich i w ujściach dużych rzek. Zwykle Hełmiatka gniazduje samotnie, ewentualnie w małych koloniach. Wspomniane już jezioro Łuknajno jest też stałym pierzowiskiem tego gatunku.

Dietę roślinną, która składa się z liści, kłączy, nasion roślin wodnych i glonów, Hełmiatka wzbogaca wodnymi bezkręgowcami (mięczakami, owadami), drobnymi płazami czy rybami. Pokarm najczęściej zdobywa spławikując (czyli głęboko zanurzając przednią część ciała podczas gdy kuper wystaje pionowo ponad wodę) albo zbierając go z powierzchni wody. W rytuał godowy tego gatunku wpisuje się karmienie roślinami wodnymi samicy przez samca.
Samica składa 8-10 kremowożółtych lub bladozielonych jaj, które wysiaduje około 4 tygodnie. Puchowa izolacja w gnieździe sprawdza się w sytuacji, gdy matka opuszcza je, bo w tym okresie jest już sama, a musi przecież zaspokoić swoje potrzeby fizjologiczne. W sytuacji utraty lęgu Hełmiatki przystępują do niego ponownie. Matka wodzi pisklęta aż do uzyskania przez nie lotności w wieku około 7 tygodni. Dojrzałość płciową młode osiągają w pierwszym bądź drugim roku życia.