Krzyżówka

Kaczor Krzyżówki w upierzeniu godowym to jeden z naszych najpiękniejszych ptaków. Głowa i szyja wybarwia się w tym czasie na piękny butelkowozielony kolor z turkusowoniebieskimi refleksami, a charakterystyczna biała „obroża” oddziela je od lśniącej, kasztanowobrązowej piersi. Wierzch ciała i boki są szarawe, pokryte delikatnym, marmurkowym wzorem, brzuch biały. Dekoracyjnym elementem szaty (obu płci) jest granatowe lusterko z wyraźnym czarno-białym obramowaniem, intensywnie połyskujące w słońcu. Uwagę zwracają też duży, cytrynowożółty dziób, krótkie pomarańczowoczerwone nogi i zalotnie zakręcone, czarne, centralne sterówki w ogonie.

Samica ma brązowe ubarwienie z ciemniejszym kreskowaniem, ciemnobrązową czapeczkę i subtelny „makijaż” w postaci ciemnych pasków przebiegających przez oczy oraz jasne brwi. Na jej brudnopomarańczowym dziobie widoczny jest nieregularny ciemniejszy rysunek. Brzegi ogona są białawe, a brzuch – płowy. Młode upierzeniem przypominają matki. Kaczor po okresie godowym (zwykle na przełomie maja i czerwca), przechodzi pierzenie i upodabnia się do samicy. W kolorowe piórka ponownie zaczyna się przystrajać w październiku lub listopadzie.

Jak rozpoznać Krzyżówkę po głosie?

Niskie, stłumione „pochrapania” kaczorów oraz głośne, daleko niosące się „kwa kwa kwa”. Ponadto szybki świst skrzydeł dostatecznie nisko przelatujących ptaków.

Krzyżówka zasiedla wszelkie tereny mokradłowe – naturalne, miejskie i wiejskie, leśne, parkowe i w krajobrazie otwartym, słodkie lub w pasie wybrzeża – mogą być solniska, bagna, stawy, jeziora, rzeki, trwałe lub sezonowe rozlewiska, większe rowy, czy sadzawkami. W okresie pierzenia, gdy Krzyżówki tracą możliwość lotu, wybierają najbezpieczniejsze dla siebie schronienia, m.in. zarośnięte zatoki jezior. Jest przy tym gatunkiem wybitnie synantropijnym i jako pierwsza dzika kaczka z wielkim sukcesem zaczęła osiedlać się w miastach.

Kaczki żyjące na dzikich obszarach są bardzo płochliwe i uciekają na widok człowieka, podczas gdy „mieszczuchy” charakteryzuje bardzo krótki tzw. dystans ucieczki, a niektóre są tak ufne, że potrafią jeść z ręki. Krzyżówki w mieście szukają nie tylko pożywienia, ale także schronienia przed myśliwymi i drapieżnikami.
Krzyżówka w ok. siedmiu podgatunkach występuje na niemal całej półkuli północnej. Przeważnie wędrowna, w rejonach o umiarkowanym lub cieplejszym klimacie oraz w miastach regularnie zimuje. Aklimatyzowana w wielu miejscach – m.in. w Australii i Nowej Zelandii, w Ameryce Południowej i Republice Południowej Afryki.

Okres godowy – gdy Krzyżówki dobierają się w pary – trwa od listopada do połowy lutego. Gdy samica zwróci uwagę na zabiegającego o jej względy kaczora, informuje go o tym, płynąc za nim, poruszając głową w charakterystyczny sposób i sycząc. W marcu rozpoczyna się czas zakładania gniazda. Samica składa zwykle 8–12 jaj, które wysiaduje przez około 28 dni. Gniazda ukrywane są wśród gęstej roślinności, w norach, rosochatych pniach, naturalnych dziuplach, w stertach kamieni, czasem na dachach niskich budynków, a w miastach nawet na balkonach czy na rozdzielających drogi pasach zieleni. Zdarza się, że kaczki zamieszkują stare gniazda wron czy bocianów. Chętnie zajmują odpowiednio duże budki lęgowe i specjalnie dla nich montowane kosze lęgowe.

Zwykle pod koniec okresu wysiadywania kaczor opuszcza rodzinę i rozpoczyna proces pierzenia (wymiany piór). Wtedy też na krótki czas traci zdolność lotu. Dla samicy moment pierzenia jest szczególnie trudny i niebezpieczny, ponieważ w tym czasie wychowuje pisklęta.
Krzyżówka często przebywa z innymi gatunkami ptaków wodnych i łatwo adaptuje się do nowych warunków. To ptak wszystkożerny: zjada rośliny zarówno lądowe, jak i wodne, a także ślimaki, robaki, żaby, czasem upoluje mysz.
Silny popęd powoduje, że niektóre samce kopulują z innymi gatunkami kaczek (także spoza rodzaju Anas), dając międzygatunkowe mieszańce, które niejednokrotnie są płodne i zdolne do tworzenia kolejnych hybryd.

Przyglądając się Krzyżówkom na stawie, możemy zobaczyć w jaki sposób szukają pożywienia – jako kaczki właściwe nie nurkują, zanurzając jedynie głowę i część tułowia, wystawiając nad taflę wody kuper i nogi – spławikują. Choć mogą sprawiać wrażenie ptaków ociężałych, doskonale latają, o czym możemy się przekonać, obserwując, jak błyskawicznie, czasem niemal pionowo, wzbijają się do lotu i w razie potrzeby szybko rozpędzają się do prędkości przekraczającej 100 km/h!