Sikora Uboga

To mniejszy od Wróbla, mierzący około 13 cm długości i ważący około 10 g. ptak o szarobrunatno-popielatym ubarwieniu. Na nieproporcjonalnie dużej głowie ma czarną czapeczkę o delikatnym, metalicznym połysku, białawe poliki, a na „podbródku” niewielki, czarny śliniaczek o ostrych krawędziach. Upierzenie na skrzydłach jest brązowoszare z wierzchu oraz beżowobiałe od spodu. Ogon jest ciemnoszary, nogi jasnoniebieskie, a dziób i oczy – czarne. Samce i samice są jednakowo ubarwione. Młode różnią się początkowo od rodziców matowymi czapeczkami, ale już we wrześniu są od nich praktycznie nie do odróżnienia.

Jak rozpoznać Sikorę Ubogą po głosie?

Gwałtowne „pi-czej!”, które czasem przechodzi w dłuższe, powtarzane „zi-zi-czej!” oraz wiele innych metalicznych lub trzeszczących zawołań, podobnych do głosów innych sikor, w szczególności Modraszki.

Sikory Ubogie można spotkać na terenie całej Polski, przy czym największa krajowa populacja występuje w Sudetach i Karpatach (do 900 m n.p.m.) oraz na północy kraju. Na swoje siedliska najchętniej wybierają podmokłe lasy liściaste z dużą ilością martwych drzew, starodrzewy, lasy łęgowe, nadwodne wierzbowiska, stare parki, sady i ogrody. Często zamieszkują skraje lasów mieszanych, sąsiadujących z łąkami, lubią sąsiedztwo bagien i podmokłości.
Sikora Uboga nie lata zbyt dobrze, więc zazwyczaj trzyma się swojego terytorium. Unika gęstej zabudowy, to też rzadziej niż inne sikory zapuszcza się do miast i wsi. Zimą zagląda czasami do karmników – najchętniej do tych ustawionych w wiejskich sadach lub ogrodach, przy domach położonych na skraju lasów.

Sikora Uboga jest gatunkiem osiadłym, monogamicznym, często żyje w parach także poza okresem lęgowym. Zimą łączy się czasami w niewielkie stadka z innymi sikorami, z Kowalikami, Mysikrólikami, Dzięciołami i Pełzaczami. Jest jednak mniej towarzyska od innych sikor, więc zwykle szybko się odłącza.
Szuka schronienia przed chłodem w dziuplach, a nawet w podziemnych norach gryzoni. Dziuple lęgowe Szarytki zmieniają co dwa lata, aby uniknąć kontaktu z pasożytami, które nie są w stanie przetrwać bez żywicieli dwóch kolejnych zim. Za miejscem do lęgu zaczynają rozglądać się w marcu. Gdy para zajmie terytorium lęgowe, przepędza z niego inne Sikory Ubogie.
Sikory zwykle gniazdują w małych dziuplach zmurszałych drzew (czasami same je wykuwając) na wysokości od pół metra do dwóch, ale osiedlają się też w budkach lęgowych lub budują gniazda na ziemi, np. w zakamarkach wykrotów. Po wybraniu odpowiedniej szczeliny lub dziupli, często mniejszej od ludzkiej pięści, z bardzo wąskim otworem wejściowym, samica rozpoczyna generalne porządki i wyścieła gniazdo piórami, sierścią, wełną czy włosiem, zewnętrzne warstwy okładając mchem i suchą trawą. Ptak ten wyprowadza jeden lęg rocznie, składając (od połowy kwietnia do maja) od 5 do 10 matowobiałych, nakrapianych czerwono jaj. Samica wysiaduje je przez około dwa tygodnie, a młode po wykluciu spędzają około 18 dni w gnieździe, karmione przez oboje rodziców.
Latem Sikory Ubogie żywią się głównie owadami (głównie gąsienicami) i ich jajeczkami oraz pająkami, które stanowią też główny pokarm piskląt. Żerują na drzewach i krzewach, wydłubując owady i kując w korze i zmurszałym drewnie swoim grubym, twardym dziobem, ale potrafią również ścigać zdobycz w powietrzu. Dietę wzbogacają owocami, w tym jagodami, i oleistymi nasionami, które dominują w jesiennym i zimowym menu tych ptaków.
Ruchliwe i głośne podczas szukania pokarmu, wolą pożywiać się w parach niż w większych stadkach. Podczas żerowania można zaobserwować ich charakterystyczny zwyczaj: ptak bierze naraz do dzioba kilka ziaren i odlatuje, aby umieścić je w ulubionych kryjówkach – w zakamarkach kory, dziuplach, a nawet pod rosnącym na ziemi mchem. Wydaje się że często zapomina o zapasach, ale potem i tak je znajduje, bo stale przebywa w tych samych miejscach.