Atlas ptaków

Dymówka (Jaskółka)

    Hirundo rustica

Dymówka od zawsze i wszędzie była jednym z najbardziej wyczekiwanych zwiastunów wiosny albo lata. Ponieważ przylatuje wkrótce po pojawieniu się pierwszych bocianów, niektórzy wierzyli, że to na ich plecach przybywała z afrykańskich zimowisk. Oficjalnie jednak, przez długie wieki utrzymywano, że Dymówki spędzały zimę zapadając w sen na dnie rzek, jezior i stawów.

Autorka: Aleksandra Marczuk

Jak wygląda Dymówka?

Jak rozpoznać Dymówkę?

Ten filigranowy, smukły ptak ma lśniące, granatowoczarne upierzenie na głowie, skrzydłach i grzbiecie, ceglastoczerwoną plamę na czole i gardle (która uwydatnia się podczas śpiewu) oraz kremowobiałe podogonie, brzuch i pierś wyraźnie oddzieloną od czerwonej plamy granatowoczarną półobrożą. Elegancji przydaje Dymówkom, rozwidlony ogon z wydłużonymi, wąskimi i lekko rozszerzającymi się na końcach skrajnymi sterówkami. Ogonki samiczek są zwykle nieco krótsze niż u samców i nie mają rozszerzenia na końcu sterówek. Bez względu na płeć, na spodniej stronie rozłożonego ogona widoczny jest ciąg białych plamek. U młodych ale opierzonych już ptaków charakterystyczny jaskółczy ogon jest ledwie zaznaczony, a czerwona plama niewielka i znacznie jaśniejsza niż u dorosłych.

mały rozmiar
sylwetka ptaka podobna do Wróbel
sylwetka ptaka w locie podobna do Wróbel
krótki dziób
biały kolor

Jak rozpoznać Dymówkę po głosie?

Radosny, potoczysty szczebiot, w którym przeważają szeleszczące i lekko zgrzytliwe dźwięki. Piosenka najczęściej śpiewana jest z powietrza lub z przewodów napowietrznych, a kiedyś słyszano ją tak: „Uszyłabym ci rękawiczki, ale nie mam niiiciii…”

Gdzie i kiedy można zobaczyć Dymówkę?

Dymówka większość dnia spędza w powietrzu, gdzie łowi latające owady, co ułatwia jej krótki, ale spłaszczony i szeroko otwierany dziób. Charakterystyczny, szybki i akrobatyczny lot pełen jest nagłych zwrotów i półobrotów. Chętnie poluje nisko nad ziemią, choćby między nogami pasącego się bydła lub nad taflą wody, gdzie przy okazji może się ochłodzić albo napić ani na chwilę nie przerywając przy tym lotu. Zamiast tego zniża się na tyle, aby nabrać wody w dziób lub przez kilka sekund „poserfować” na jej powierzchni. Towarzyskie Dymówki chętnie przesiadują na liniach energetycznych, zwracając uwagę charakterystycznym szczebiotem. Simona Kossak w swojej Dziedzince (leżąca w Puszczy Białowieskiej leśniczówka, w której mieszkała znana aktywistka i przyrodniczka) zaobserwowała, że mieszkające tam Dymówki, również na jej widok odzywały się radosnym szczebiotaniem. Pod koniec lata oraz w okresie przed odlotem Dymówki gromadzą się w coraz większe stada, wykorzystując na noclegi oraz dzienne sejmiki stosunkowo bezpieczne, rozległe trzcinowiska (naturalnie w miejscach gdzie takie są w ogóle dostępne).

Dymówki to ptaki wędrowne. W Polsce rezydują zwykle od kwietnia do końca sierpnia lub początków września, czasem do października. Lecąc na zimowiska do Afryki, na południe od Sahary, niektóre pokonują nawet 10 000 – 12 000 km i to w jedną tylko stronę.

Miejsce występowania lub obserwacji

Poznaj bliżej Dymówkę

Jak wygląda Dymówka?
Jak wygląda Dymówka?

Dymówki to ptaki synantropijne, żyjące w pobliżu ludzkich siedzib, przede wszystkim we wsiach i na przedmieściach, preferując krajobrazy z pastwiskami i łąkami w dolinach rzek lub w sąsiedztwie zbiorników wodnych. W górach występują do wysokości 1000 m n.p.m. (Gorce). Poza osadami ludzkimi spotykane są nielicznie. Żerują na terenach otwartych, nisko nad polami lub latając slalomem wśród pasących się zwierząt. Lubią obecność coraz rzadszych już, odkrytych gnojowisk, nad którymi unoszą się stada much, a także błotniste drogi i brzegi wód, gdzie mogą zbierać materiał do budowy gniazd.
Wiosenna wędrówka Dymówek na lęgowiska zwykle rozpoczyna się pod koniec lutego i w marcu. Jako pierwsze z afrykańskich zimowisk powracają samce i sprawdzają stan gniazd z poprzednich sezonów, rozpoczynają „remont” lub jeśli trzeba zakładają nowe. Budowa gniazda, w którą wkrótce angażuje się również partnerka jest szczególnie intensywna w godzinach porannych i trwa zwykle 7–10 dni. Gniazda dymówek mają kształt otwartej pół-czarki przyklejonej z jednej strony do ściany lub muru, tam gdzie to możliwe z wykorzystaniem jakieś podpórki czy nawet belki. Ptaki lepią gniazda z błota, wzmocnionego źdźbłami traw, a nieckę wykładają delikatnym materiałem roślinnym, włosiem i piórami (często chwytanymi w powietrzu). Gniazda Dymówek mogą być bardzo wytrzymałe. Znane są takie, które zajmowane były przez kolejnych kilkanaście lat, z „rekordzistą” zamieszkiwanym przez 48 sezonów!

Dymówki, mogły towarzyszyć już ludziom pierwotnym, gnieżdżąc się w zasiedlanych przez nich jaskiniach. Potem razem z nimi przeniosły się do pierwszych chat i lepianek. Dzisiaj jaskółki te najczęściej zakładają swoje gniazda w oborach, stajniach, chlewniach, czasami w stodołach, garażach, sieniach czy na strychach. Niewielka część tych ptaków gnieździ się pod mostami, jeszcze rzadziej legną się w naturalnych grotach, szczelinach skalnych itp.

Dymówki wyprowadzają dwa lub rzadziej trzy lęgi w roku. Jaja wysiaduje przede wszystkim samica. Dymówki są ptakami monogamicznymi, ale w niektórych dużych koloniach nawet 1/3 piskląt w gniazdach może mieć innych ojców. Młode opuszczają gniazdo po ok. 18–23 dniach, ale przez kolejne 14–16 dni nadal są dokarmiane przez rodziców – głównie ojca.

Badania wykazały, że samce, które mają dłuższe sterówki, cieszą się większym powodzeniem u samic. Powszechny jest pogląd, że dla partnerek jest to znak, że samiec, który radzi sobie z utrudnieniem (szczególnie odczuwalnym podczas lotu), jakim są wydłużone pióra ogonowe, musi być zdrowym i wytrzymałym osobnikiem, a więc dobrym dawcą genów dla potomstwa.

Galeria

Z kim łatwo pomylić Dymówkę?

Dymówka jest podobna do innych naszych jaskółek: Od Oknówki odróżnia ją rdzawoczerwone ubarwienie czoła i gardła oraz kremowy spód oraz charakterystyczny, jaskółczy, to znaczy wydłużony i głęboko wcięty, ogon. (Oknówka od spodu jest biała, ogon ma krótki i tylko lekko rozwidlony). Podobnie Dymówki różnią się od jasnobrązowej z wierzchu i białej od spodu Brzegówki. Unoszące się wysoko w powietrzu można pomylić z Jerzykami, które obserwowane z ziemi wyglądają na czarne, nigdy nie śpiewają i poza wyjątkami zobaczymy je tylko nad miastami. (poniżej: Oknówka, obok: Jerzyk)

Jak odróżnić Dymówkę od Oknówki?
Jak wygląda Syczek?

Jaskółka Dymówka w liczbach

Masa ciała16–24 g (w ciągu doby ulega zmianie: najmniejsza jest rano, największa wieczorem, różnica może wynosić ok. 2–3 g)
Rozpiętość skrzydeł32–35 cm
Długość ciała17–22 cm (w tym wydłużone sterówki 3–6,5 cm)
Liczebność w Polsce1,6–2,2 mln par, ale trend spadkowy
Statusobjęta jest ścisłą ochroną gatunkową, niezagrożona, status LC w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych

Jak pomóc Dymówce?

W ostatnich latach zmiany w krajobrazie i funkcjonowaniu wsi – w tym zamknięta hodowla bydła, zanik pastwisk i łąk, masowe stosowanie pestycydów i zanik bioróżnorodności – negatywnie wpływają na populację owadów, pożywienia Dymówek. Do tego zaślepiane wloty do obór i stodół, zabezpieczone okapy dachów itp. utrudniają lub uniemożliwiają im budowę gniazd. Spadki populacji Dymówek związane są też z niebezpieczeństwami, na jakie te ptaki są narażone podczas migracji – nagłe załamania pogody, pustynnienie, zatrucie wód i powietrza, polowania dla rozrywki lub w celach kulinarnych.
Na zmniejszenie lokalnych populacji wpływają też długotrwałe deszcze w okresie lęgowym, które czasowo utrudniają dostęp do owadów. Wiele młodych ginie w pierwszych dniach po opuszczenia gniazda m.in. jako ofiary kotów lub w zderzeniach z gęstą infrastrukturą i samochodami.

Możemy pomóc dymówkom nie utrudniając im wlotu do pomieszczeń gospodarskich oraz montując dla nich półki lub podpórki gniazdowe. Starajmy się zadbać o bioróżnorodność wokół nas – pozwólmy wypasać się naszym zwierzętom na zewnątrz, zachowajmy śródpolne stawy i strumienie, ograniczmy użycie pestycydów, i nawet najmniejszy przydomowy Ogród na pTAK zwabiający owady pomoże wyżywić kolejne pokolenie tych pięknych ptaków.

Dzięki Tobie te miejsca zmieniają się w raj dla ptaków!

Lajkujesz z kanapy, czy działasz w terenie? Działaj z nami w taki sposób, jaki najbardziej Ci odpowiada.

  • 23 000 dolarów rocznie! Co najmniej tyle warte są różnorodne usługi jakie dostarczają nam zdrowe bagna w przeliczeniu na jeden tylko hektar! Tereny mokradłowe (bagna, podmokłe łąki) są jednym z najszybciej zanikających typów siedlisk przyrodniczych w skali nie tylko Polski, czy Europy, ale całego świata! Znikające ptaki wodno-błotne są niestety smutnym dowodem tych zmian. Tylko w ciągu ostatnich 30-40 lat populacja Czajki Vanellus vanellus skurczyła się o 55% , Krwawodzioba Tringa totanus o 54%, Kszyka Gallinago gallinago o 48%, Potrzosa Emberiza schoeniclus o 38%, Strumieniówki Locustella fluviatilis o 74%, Świerszczaka Locustella naevia o 73%, a Pliszki żółtej Motacilla flava o 76%. Pomóż nam tworzyć kolejne ostoje dla ptaków!
Zobacz inne formy wsparcia
  • Bagna są dobre!
  • Symbolem naszego rezerwatu jest Sasanka. Sasankowe murawy to dobrze zachowane murawy ciepłolubne na malowniczych, zboczach byłego wyrobiska piasku.
Zobacz inne formy wsparcia
  • Jak chroni przyrodę stowarzyszenie Jestem na pTAK!
  • Symbolem naszej ptasiej ostoi jest Żuraw. Gatunek może niezbyt oryginalny, ale to właśnie parę tych ptaków mieliśmy okazję zobaczyć, gdy ostatnio odwiedziliśmy to miejsce.
Zobacz inne formy wsparcia
  • Jak stowarzyszenie Jestem na pTAK! chroni przyrodę?
  • Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz więcej
  • Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz wydarzenie

Pomóż nam! Twoje wsparcie pozwala chronić Przyrodę!

Wpłać
na ptaki

Darowizna online

Zobacz pozostałe
formy wsparcia

Zobacz