Srokosz

Największa z naszych dzierzb, wielkości Kosa. Jasny ptak o wyprostowanej, niemal pionowej sylwetce, grubym, haczykowato zagiętym dziobie i długim ogonie – zwykle zobaczymy go siedzącego w swojej czatowni na wierzchołku drzewa, krzewu, słupa lub na drutach napowietrznych.

Jego lot jest falisty, skrzydła są lekko zaokrąglone. Czoło, głowa i grzbiet są szare, czarna maska sięga od dzioba za uszy. Policzki i spód ciała są białe z lekkim szarym nalotem, dziób i nogi-czarne. Skrzydła czarne z dwoma niewielkimi, białymi lusterkami, ogon czarny z białymi brzegami. Brak dymorfizmu płciowego, młode są podobne do dorosłych.

Jak rozpoznać Srokosza po głosie?

Typowym zawołaniem Srokosza jest niski, przeciągający się gwizd, który brzmi jak „Priii!” Cichy śpiew, to kompilacja elementów zasłyszanych w piosenkach innych ptaków, rozpoczynająca się krótkim terkotem i dalej przeplatana trzeszczącymi dźwiękami. W zaniepokojeniu Srokosze skrzeczą podobnie jak Sójki lub Sroki.

Występuje w całym kraju, z wyjątkiem wysokich gór, najliczniejszy jest w południowej i wschodniej części kraju. Najchętniej osiedla się w mało zabudowanych dolinach rzecznych, gdzie jego zagęszczenie może przekraczać 20 par na 100 km. kwadratowych. W Polsce Srokosz jest gatunkiem osiadłym lub koczującym, ponadto zimują u nas osobniki z północnej części areału lęgowego.

W Europie Srokosz zamieszkuje północną, środkową i środkowo-zachodnią oraz wschodnią część kontynentu aż po Ural. Gnieździ się też na Bliskim Wschodzie, aż po Indie i na Półwyspie Arabskim oraz w północnej Afryce, aż po strefę Sahelu.

Srokosz jest miłośnikiem tradycyjnej gospodarki rolnej. Mozaika niewielkich pól, łąk i pastwisk urozmaiconych kępami drzew i krzewów najbardziej przypada mu do gustu. Zadowala się też skrajami lasów, zwłaszcza w dolinach rzecznych oraz dużymi polanami leśnymi. Unika rozległych monokultur, podobnie jak wnętrza rozległych lasów. Nie przepada za towarzystwem człowieka.

Srokosz jest monogamiczny, wyprowadza jeden lęg rocznie. Terytorium jednej pary obejmuje powierzchnię co najmniej 18 ha. Srokosze agresywnie bronią rewiru, atakując wszystkie pojawiające się drapieżniki, a niekiedy także człowieka. Masywne gniazdo budują oboje partnerzy, czasami przez wiele lat na tym samym krzaku lub drzewie. Gniazdo wciśnięte między gałęzie drzewa, najczęściej na wysokości 5-8 metrów nad ziemią, zbudowane jest z kłączy i korzeni, wyścielone wełną i puchem roślinnym. Składanie 5-6 jaj zaczyna się w kwietniu lub w maju. Wysiaduje je samica przez około 14 dni. Samiec w tym czasie dostarcza jej pożywienie. Młode karmione są owadami. Gniazdo opuszczają po 20 dniach, po czym połową z nich opiekuje się samica, a drugą połową samiec. Młode srokosze usamodzielniają się po 20-40 dniach. Około połowy czerwca można obserwować młode, lotne Srokosze, jak głośno domagają się pożywienia.

Jak pisał Władysław Taczanowski- „(…) w zimie żywi się głównie myszami, lecz i dosyć drobnych ptaków wyjada. Zdobycz upatruje najczęściej z wierzchołków drzew lub krzaków, na których zwykle przesiaduje lub też przelatując się od drzewa do drzewa zawiesza się na wzór pustułek w pewnej wysokości nad norami i wyczekuje, póki mu się mysz albo polnik nie pokaże. Drobne zwierzątka ssące nasiada z góry i prędko zamordowawszy, niesie w pazurach na drzewo sąsiednie, za ptakami zaś długo musi się naganiać, nim je sforsuje; najwięcej bierze pośmieciuszek, trznadli, sikor i różnych łuszczaków”.

Srokosz przy swoich niewielkich rozmiarach potrafi upolować Drozda, Kosa, młodego szczura, jaszczurkę, czy żabę. W dziobie uniesie nawet Wróbla! Zdarzały się przypadki upolowania Łasicy i atakowania Kuropatw! Jednak jego główne pożywienie stanowią owady. Ofiary swoje nadziewa na kolce krzewów lub wtyka pomiędzy rozwidlenia gałązek, dzięki czemu łatwiej mu je rozpłatać. Nadmiar pożywienia także nadziewa na kolce, tworzą w ten sposób trochę makabryczną spiżarnię.