Szpak

Większy od Wróbla, o dość krótkim ogonie i szpiczastym dziobie. W okresie spoczynkowym (jesień, zima) na czarnym upierzeniu widocznych jest wiele białych lub jasnopłowych kropek i kresek, dziób jest ciemny, grafitowy. W okresie godowym czarne upierzenie okraszone jest, delikatnymi, jasnobrązowymi obrzeżenia piór, a całość mieni się metalicznym zielonym i fioletowym, połyskiem. Nogi stają się intensywnie czerwone, a dziób przybiera barwę żółtą.

Brak dymorfizmu płciowego – jedynie w szacie godowej samiczki mają nasadę dzioba bladoróżową lub białawą, samczyki szarawą lub bladoniebieską. Młode, do pierwszej jesieni są jednolicie brązowe. Szpaki chodzą energicznym, kołyszącym się krokiem. Ich lot jest szybki – z łatwością rozpędzają się do 80 kilometrów na godzinę! W powietrzu łatwo je rozpoznać po charakterystycznej czarnej sylwetce ze szpiczastymi, trójkątnymi skrzydłami.

Jak rozpoznać Szpaka po głosie?

Szpaki są głośne i gadatliwe. Gdy nadlecą całą ławicą otacza nas kakofonia ich głosów. Gdy jednak mamy możliwość posłuchania poszczególnych osobników w ich wokalnych popisach zauważymy, że często naśladują melodie i zawołania innych ptaków, jak i różne dźwięki zasłyszane w otoczeniu. W szpaczych piosenkach usłyszymy suchy, bociani klekot, kwakanie kaczorów i skrzeczenie srok, jak i melodyjne gwizdy Kosów, czy Wilg – a także odgłosy miasta, takie jak alarmy samochodowe, czy choćby ludzką mowę.

Szpaki zasiedlają prawie całą Europę oraz ogromne obszary Azji, zostały też introdukowane m.in. w Ameryce Północnej, w RPA i na Nowej Zelandii. W Polsce występuję w całym kraju, z wyjątkiem najwyższych partii gór oraz rozległych, zwartych lasów i plantacji sosnowych. Spotkamy je zarówno na terenach wiejskich jak i podmiejskich i miejskich, Najchętniej zamieszkują mozaikowy krajobraz rolniczy, z dużym udziałem łąk i pastwisk, częste w lasach łęgowych i świetlistych dąbrowach. Szczególnie częste w rozległych dolinach rzecznych o różnorodnym, naturalnym lub półnaturalnym krajobrazie.

Szpaki to ptaki wędrowne, ale coraz częściej i liczniej zimują w Polsce, szczególnie na zachodzie kraju. Większość ptaków przylatuje z zimowisk pod koniec marca i przystępuje do lęgów w kwietniu. Są jednym z najliczniej gniazdujących w naszym kraju gatunków, a zagęszczenie ich populacji na danym obszarze często zależy przede wszystkim od dostępności odpowiednich miejsc do gniazdowania.

Szpaki najchętniej zakładają gniazda w dziuplach – o te jednak coraz trudniej, wiec często korzystają ze skrzynek lęgowych. W przypadku kłopotu ze znalezieniem odpowiedniego miejsca lęgowego, nie pogardzą norą w skarpie, szczeliną w skale lub murze, otworem wentylacyjnym czy jakąś niszą pod dachówkami. Gniazda budowane są z drobnych gałązek, korzonków i suchych traw z niewielkim dodatkiem piór, czasem włosia. Wiele szpaków przynosi też do gniazda świeże kwiaty i zioła, które prawdopodobnie odstraszają pasożyty. Samica składa zwykle od 3 do 6 turkusowych jaj, z których po dwóch tygodniach wykluwają się młode. Przez kolejne trzy tygodnie rosną karmione przez oboje rodziców, po czym wszyscy razem opuszczają gniazdo.

Latem, po zakończeniu lęgów szpacze rodziny łączą się w coraz większe grupy, które mogą tworzyć wielotysięczne stada koczujące wspólnie w poszukiwaniu pokarmu i bezpiecznych miejsc noclegowych. Sposób żerowania szpaków, polegający na wbijaniu dzioba w ziemię lub darń, a następnie szybkim jego otwieraniu i odsłanianiu ukrywających się tam larw i bezkręgowców nazywa się cyrklowaniem. Co ciekawe, jak podaje Andrzej Kruszewicz, w taki sam sposób zachowują się nawet oswojone osobniki, cyrklując w miseczce z pokarmem lub na twardej podłodze klatki.

W okresie lęgowym oraz wczesną jesienią szpaki żywią się owadami i ich larwami, gąsienicami, dżdżownicami, drobnymi ślimakami oraz innymi bezkręgowcami, które najczęściej łowią na ziemi. Latem i wczesną jesienią ich jadłospis składa się głównie z miękkich owoców. Do ulubionych zdają się należeć czereśnie (przez co szpaki nie są ulubionymi ptakami sadowników czy choćby właścicieli pojedynczych drzew w ogrodach), a także owoce czarnego bzu oraz winobluszczu (przez co z kolei nie przepadają za szpakami właściciele ogrodów, w których szpaki pozostawiają liczne, na w pół strawione ślady swojego biesiadowania …).

Szpaki to niezwykle towarzyskie ptaki. Nie sposób ich nie zauważyć, gdy latem lub jesienią przylatują całą ławicą. Znane są z widowiskowych pokazów latania synchronicznego, w których na dużych sejmikach i zimowiskach, jakie zdarzają się w zachodniej i południowej Europie mogą jednocześnie uczestniczyć setki tysięcy albo nawet milion ptaków.