Atlas ptaków

Szpak

    Sturnus vulgaris

Powiedzieć o kimś ‘Szpakami karmiony’ to wyrazić uznanie dla jego inteligencji, błyskotliwości i sprytu. Czy właśnie za takie uważamy szpaki? Nic dziwnego, że w dawnych czasach Szpaki były powszechnie trzymane w domach dla towarzystwa i rozrywki.

Autorka: Agata Maciołek

Jak wygląda Szpak?

Jak rozpoznać Szpaka?

Większy od Wróbla, o dość krótkim ogonie i szpiczastym dziobie. W okresie spoczynkowym (jesień, zima) na czarnym upierzeniu widocznych jest wiele białych lub jasnopłowych kropek i kresek, dziób jest ciemny, grafitowy. W okresie godowym czarne upierzenie okraszone jest, delikatnymi, jasnobrązowymi obrzeżenia piór, a całość mieni się metalicznym zielonym i fioletowym, połyskiem. Nogi stają się intensywnie czerwone, a dziób przybiera barwę żółtą.

Brak dymorfizmu płciowego – jedynie w szacie godowej samiczki mają nasadę dzioba bladoróżową lub białawą, samczyki szarawą lub bladoniebieską. Młode, do pierwszej jesieni są jednolicie brązowe. Szpaki chodzą energicznym, kołyszącym się krokiem. Ich lot jest szybki – z łatwością rozpędzają się do 80 kilometrów na godzinę! W powietrzu łatwo je rozpoznać po charakterystycznej czarnej sylwetce ze szpiczastymi, trójkątnymi skrzydłami.

średni rozmiar
sylwetka ptaka podobna do Wróbel
sylwetka ptaka w locie podobna do Wróbel
krótki dziób
czarny kolor

Jak rozpoznać Szpaka po głosie?

Szpaki są głośne i gadatliwe. Gdy nadlecą całą ławicą otacza nas kakofonia ich głosów. Gdy jednak mamy możliwość posłuchania poszczególnych osobników w ich wokalnych popisach zauważymy, że często naśladują melodie i zawołania innych ptaków, jak i różne dźwięki zasłyszane w otoczeniu. W szpaczych piosenkach usłyszymy suchy, bociani klekot, kwakanie kaczorów i skrzeczenie srok, jak i melodyjne gwizdy Kosów, czy Wilg – a także odgłosy miasta, takie jak alarmy samochodowe, czy choćby ludzką mowę.

Gdzie i kiedy można zobaczyć Szpaka?

Szpaki zasiedlają prawie całą Europę oraz ogromne obszary Azji, zostały też introdukowane m.in. w Ameryce Północnej, w RPA i na Nowej Zelandii. W Polsce występuję w całym kraju, z wyjątkiem najwyższych partii gór oraz rozległych, zwartych lasów i plantacji sosnowych. Spotkamy je zarówno na terenach wiejskich jak i podmiejskich i miejskich, Najchętniej zamieszkują mozaikowy krajobraz rolniczy, z dużym udziałem łąk i pastwisk, częste w lasach łęgowych i świetlistych dąbrowach. Szczególnie częste w rozległych dolinach rzecznych o różnorodnym, naturalnym lub półnaturalnym krajobrazie.

Szpaki to ptaki wędrowne, ale coraz częściej i liczniej zimują w Polsce, szczególnie na zachodzie kraju. Większość ptaków przylatuje z zimowisk pod koniec marca i przystępuje do lęgów w kwietniu. Są jednym z najliczniej gniazdujących w naszym kraju gatunków, a zagęszczenie ich populacji na danym obszarze często zależy przede wszystkim od dostępności odpowiednich miejsc do gniazdowania.

Szpaki najchętniej zakładają gniazda w dziuplach – o te jednak coraz trudniej, wiec często korzystają ze skrzynek lęgowych. W przypadku kłopotu ze znalezieniem odpowiedniego miejsca lęgowego, nie pogardzą norą w skarpie, szczeliną w skale lub murze, otworem wentylacyjnym czy jakąś niszą pod dachówkami. Gniazda budowane są z drobnych gałązek, korzonków i suchych traw z niewielkim dodatkiem piór, czasem włosia. Wiele szpaków przynosi też do gniazda świeże kwiaty i zioła, które prawdopodobnie odstraszają pasożyty. Samica składa zwykle od 3 do 6 turkusowych jaj, z których po dwóch tygodniach wykluwają się młode. Przez kolejne trzy tygodnie rosną karmione przez oboje rodziców, po czym wszyscy razem opuszczają gniazdo.

Miejsce występowania lub obserwacji

Poznaj Szpaka bliżej

Jak wygląda Dzięcioł Średni?
Jak wygląda Dzwoniec?

Latem, po zakończeniu lęgów szpacze rodziny łączą się w coraz większe grupy, które mogą tworzyć wielotysięczne stada koczujące wspólnie w poszukiwaniu pokarmu i bezpiecznych miejsc noclegowych. Sposób żerowania szpaków, polegający na wbijaniu dzioba w ziemię lub darń, a następnie szybkim jego otwieraniu i odsłanianiu ukrywających się tam larw i bezkręgowców nazywa się cyrklowaniem. Co ciekawe, jak podaje Andrzej Kruszewicz, w taki sam sposób zachowują się nawet oswojone osobniki, cyrklując w miseczce z pokarmem lub na twardej podłodze klatki.

W okresie lęgowym oraz wczesną jesienią szpaki żywią się owadami i ich larwami, gąsienicami, dżdżownicami, drobnymi ślimakami oraz innymi bezkręgowcami, które najczęściej łowią na ziemi. Latem i wczesną jesienią ich jadłospis składa się głównie z miękkich owoców. Do ulubionych zdają się należeć czereśnie (przez co szpaki nie są ulubionymi ptakami sadowników czy choćby właścicieli pojedynczych drzew w ogrodach), a także owoce czarnego bzu oraz winobluszczu (przez co z kolei nie przepadają za szpakami właściciele ogrodów, w których szpaki pozostawiają liczne, na w pół strawione ślady swojego biesiadowania …).

Szpaki to niezwykle towarzyskie ptaki. Nie sposób ich nie zauważyć, gdy latem lub jesienią przylatują całą ławicą. Znane są z widowiskowych pokazów latania synchronicznego, w których na dużych sejmikach i zimowiskach, jakie zdarzają się w zachodniej i południowej Europie mogą jednocześnie uczestniczyć setki tysięcy albo nawet milion ptaków.

Galeria

Z kim łatwo pomylić Szpaka?

Zachowanie energicznych i towarzyskich Szpaków czyni je jedynymi w swoim rodzaju. Pozornie czarne, na pierwszy rzut oka mogą się wydawać podobne do Kosów, ale Szpaki są mniejsze, mają dużo krótsze ogony, których normalnie nigdy nie zadzierają, do tego ich mniej lub bardziej kreskowane pióra pięknie lśnią. W południowo-zachodniej Europie i w północno-zachodniej Afryce można je pomylić z tamtejszym Szpakiem Jednobarwnym – jak sama nazwa wskazuje jednolicie czarnym, choć tak samo lśniącym.

Jak wygląda Syczek?

Szpak w liczbach

Masa ciała55-100 g
Rozpiętość skrzydeł37–42 cm
Długość ciała19-22 cm
Liczebność w Polsceok. 2 550 000 par
Statusobjęty ochroną gatunkową, w klasyfikacji międzynarodowej gatunek najmniejszej troski (LC)

Jak pomóc Szpakowi?

Nie ścinać starych, dziuplastych drzew, wywiesić budkę, nie zatruwać trawników i łąk które odwiedzają szpaki. Pamiętajmy też, że Szpaki nie żywią się wyłącznie „naszymi” owocami. Podstawę ich diety stanowią owady, ich larwy oraz różne drobne bezkręgowce, które my z kolei często uważamy za uciążliwe lub szkodliwe. Warto spojrzeć na Szpaki przez pryzmat ich urody, charakteru, ciekawskiej natury i inteligencji oraz niezwykłych umiejętności, jakie posiadają – np. naśladowania głosów czy latania synchronicznego.

Dzięki Tobie te miejsca zmieniają się w raj dla ptaków!

Lajkujesz z kanapy, czy działasz w terenie? Działaj z nami w taki sposób, jaki najbardziej Ci odpowiada.

  • 23 000 dolarów rocznie! Co najmniej tyle warte są różnorodne usługi jakie dostarczają nam zdrowe bagna w przeliczeniu na jeden tylko hektar! Tereny mokradłowe (bagna, podmokłe łąki) są jednym z najszybciej zanikających typów siedlisk przyrodniczych w skali nie tylko Polski, czy Europy, ale całego świata! Znikające ptaki wodno-błotne są niestety smutnym dowodem tych zmian. Tylko w ciągu ostatnich 30-40 lat populacja Czajki Vanellus vanellus skurczyła się o 55% , Krwawodzioba Tringa totanus o 54%, Kszyka Gallinago gallinago o 48%, Potrzosa Emberiza schoeniclus o 38%, Strumieniówki Locustella fluviatilis o 74%, Świerszczaka Locustella naevia o 73%, a Pliszki żółtej Motacilla flava o 76%. Pomóż nam tworzyć kolejne ostoje dla ptaków!
Zobacz inne formy wsparcia
  • Bagna są dobre!
  • Symbolem naszego rezerwatu jest Sasanka. Sasankowe murawy to dobrze zachowane murawy ciepłolubne na malowniczych, zboczach byłego wyrobiska piasku.
Zobacz inne formy wsparcia
  • Jak chroni przyrodę stowarzyszenie Jestem na pTAK!
  • Symbolem naszej ptasiej ostoi jest Żuraw. Gatunek może niezbyt oryginalny, ale to właśnie parę tych ptaków mieliśmy okazję zobaczyć, gdy ostatnio odwiedziliśmy to miejsce.
Zobacz inne formy wsparcia
  • Jak stowarzyszenie Jestem na pTAK! chroni przyrodę?
  • Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz więcej
  • Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz wydarzenie

Pomóż nam! Twoje wsparcie pozwala chronić Przyrodę!

Wpłać
na ptaki

Darowizna online

Zobacz pozostałe
formy wsparcia

Zobacz