Atlas ptaków

Zaganiacz

    Hippolais icterina

Śpiewa energicznie, potoczyście, jakby gadatliwie – i jednocześnie łapie owady. Słyszymy w jego głosie coś o biciu, ale on nie ma z tym nic wspólnego.

Autorka: Hanna Żelichowska

Jak wygląda Zaganiacz?

Jak rozpoznać Zaganiacza?

Żółtawo-oliwkowy, smukły ptaszek z pomarańczowym wnętrzem dziobka, mniejszy od Wróbla. Zaganiacz należy do rodziny trzciniaków, jednak nie spotka się go w trzcinowisku. Lubi wysokie drzewa liściaste. Kiedy ptak przemyka w gęstwinie liści, rzuca się w oczy jego jasno-cytrynowy spód ciała i białożółtawa, krótka brew oraz ostry dziób, większy i silniejszy niż u Piecuszka lub Pierwiosnka. Słowo „icterina”, obecne w łacińskiej nazwie Zaganiacza, pochodzi od łacińskiego słowa icterinus – żółtawy. Na grzbiecie ptaka dominują rozjaśnione zielenie i szarości. Idealna tonacja na ukrycie się wśród liści. Charakterystyczne są nogi Zaganiacza – niebieskoszare, czasami prawie czarne. Obie płci ubarwione są jednakowo. Samiczka jest troszkę mniejsza od samca.

mały rozmiar
sylwetka ptaka podobna do Wróbel
sylwetka ptaka w locie podobna do Wróbel
krótki dziób
jasny kolor

Jak rozpoznać Zaganiacza po głosie?

Każdy Zaganiacz śpiewa inaczej, bo ma w pamięci głosy ptaków, które spotykał na zimowisku w Afryce i w drodze na lęgowisko. Jego pieśń zawiera kilka fraz, które ptak głośno powtarza, wplatając fragmenty zasłyszanych utworów, a są to świergoty, ćwierkania, gwizdy, a nawet odgłosy lokalnej cywilizacji. Wnikliwe ucho na pewno dosłyszy zbitkę dźwięków, płynących żwawo, choć jękliwie, jakby „Tata bije! Tata bije! Zbił, zbił, zbił…”. Prawdę mówiąc, to po tej frazie najlepiej rozpoznać obecność Zaganiacza, którego trudno jednak zobaczyć. Na dodatek, ptak stale się przemieszcza, goniąc uciekające owady, więc jego głos na zmianę niknie lub się wzmaga. W okresie do wylęgu młodych, Zaganiacz śpiewa wytrwale od rana do wieczora, a nawet w godzinach południowych, kiedy żar leje się z nieba i większość awifauny odpoczywa i milczy.

Gdzie i kiedy można zobaczyć Zaganiacza?

Zaganiacze to samotnicy i indywidualiści. Bytują pojedynczo lub w parach lęgowych na obrzeżach świetlistych lasów liściastych oraz mieszanych. Spotkać je można także w zadrzewieniach nadrzecznych i śródpolnych, w sadach, ogrodach i widnych parkach, nawet w bezpośrednim sąsiedztwie człowieka. Trzymają się górnych partii krzewów i drzew, gniazda jednak budują właśnie w krzewach, np. w jaśminie, wierzbie, dzikiej róży, leszczynie, tarninie, czy młodych brzózkach, przy czym ich ulubionym gatunkiem jest bez czarny. Zaganiacze dużo krócej przebywają na terenach lęgowych niż na zimowiskach. Do Afryki południowej ptaki te odlatują już w końcu sierpnia, czasami na początku września.

Miejsce występowania lub obserwacji

Poznaj bliżej Zaganiacza

Jak wygląda Zaganiacz?
Jak wygląda Zaganiacz?

Zaganiacze mają jeden lęg w roku. Kiedy utrudzone długim lotem Zaganiacze lądują w Polsce, trwa już piękny maj. Pierwsze pojawiają się samce, bowiem one wybierają rewir lęgowy, a ok. tygodnia później – samiczki. Samiec wszem i wobec, intensywnym śpiewem ogłasza władanie tym właśnie rewirem i broni go przed konkurentami. Wybieranie przez samicę miejsca na gniazdo trwa 2-3 dni. Gniazdo ma wisieć na krzewie, na wysokości od 1 do 4 m, najlepiej ok. 2 m nad ziemią. Ważne by odpowiedni na gniazdo krzew był zlokalizowany w promieniu do 50 m od stanowiska śpiewackiego.

Ptaki razem je budują, a jednak zabiera im to ok. 2 tygodni. Powstaje ładna miseczka o średnicy ok. 10 cm, misternie upleciona z suchej trawy i liści wzmocnionych mchem, porostami, sierścią, oprzędami gąsienic, piórami, puchem z topól i wierzb, a czasem i pajęczyną lub owadzimi kokonami. Gniazdo nie jest okazałe, ale mocno trzyma się pionowych gałęzi krzewu lub bocznej gałęzi drzewa. Budulec spełnia funkcje konstrukcyjne, ale i dobrze maskuje lęgowisko. Na przykład gdy gniazdo jest ulokowane na brzozie, w uwiciu widać brzozową korę.

Pierwsze, różowo-fioletowe jajo samica składa ok. 25-30 maja. Samiec dokarmia partnerkę, kiedy ona wysiaduje swoje 4-6 jaj. Czasami zastępuje ją na gnieździe, ale niezbyt chętnie, ponieważ zdecydowanie woli śpiewać. W gnieździe Zaganiacza nigdy nie spotka się jaja kukułki, gdyż jak wynika z badań naukowych, ptaki te potrafią rozpoznać cudze jajo i natychmiast wyrzucają je z gniazda. Pisklęta mają różowo-żółtą barwę paszczy, podobnie jak potomstwo Rokitniczki oraz czarne plamki na języku, podobnie jak maluchy Trzciniaka.

Młode opuszczają gniazdo po 12-13 dniach. Karmione są jednak przez rodziców przez kolejne półtora tygodnia. Co jedzą Zaganiacze i ich dzieci? Przede wszystkim owady w różnych stadiach rozwoju i inne drobne bezkręgowce, w tym pająki. W diecie Zaganiaczy pojawiają się też jagody, owoce czereśni, czarnego bzu i porzeczki.

Galeria

Z kim łatwo pomylić Zaganiacza?

Migające w liściastych drzewach Zaganiacze mogą być pomylone z Pierwiosnkiem i Piecuszkiem z powodu żółtości w upierzeniu. Oba ptaszki są jednak mniejsze (sporo mniejsze od Wróbla) i nie tak smukłe jak Zaganiacz. Zaganiacz porusza się sprawnie i jest bardzo aktywny, ale robi to mniej nerwowo niż Pierwiosnek i wolniej nawet niż dość spokojny Piecuszek. Zdjęcie poniżej, Pierwiosnek.

Jak wygląda Pierwiosnek?

Podświetlony promieniami słońca dziób Zaganiacza wydaje się przezroczysty, a z boku – żółtaworóżowy. Takiego dzioba nie ma nikt … I nikt tak nie śpiewa, jak Zaganiacz. Poniżej zdjęcie Piecuszka.

Jak wygląda Piecuszek?

Zaganiacz w liczbach

Masa ciała11-16 g
Rozpiętość skrzydeł23 cm
Długość ciała12,5-14 cm
Liczebność (w Polsce)410 – 540 tys. par
Statusuważany za gatunek najmniejszej troski (LC),
objęty jest ścisłą ochroną gatunkową

Jak pomóc Zaganiaczowi?

Pozostawiając śródpolne lub łąkowe zadrzewienia i zagajniki oraz drzewa i zakrzaczenia w naszych parkach i ogrodach, gdzie powinniśmy sadzić przede wszystkim gatunki liściaste, kwitnące i owocujące, naturalne zresztą dla naszego klimatu i krajobrazu. Od pewnego czasu obserwuje się duże wahania liczebności, choć w Polsce Zaganiacz należy do gatunków licznych. Zagrożeniem dla tego gatunku mogą być warunki na afrykańskich zimowiskach (głównie pustynnienie, zatrucie i zabudowa) i wysoki poziom śmiertelności (również powodowanej przez człowieka) w trakcie długich i wyczerpujących migracji.

Dzięki Tobie te miejsca zmieniają się w raj dla ptaków!

Lajkujesz z kanapy, czy działasz w terenie? Działaj z nami w taki sposób, jaki najbardziej Ci odpowiada.

  • 23 000 dolarów rocznie! Co najmniej tyle warte są różnorodne usługi jakie dostarczają nam zdrowe bagna w przeliczeniu na jeden tylko hektar! Tereny mokradłowe (bagna, podmokłe łąki) są jednym z najszybciej zanikających typów siedlisk przyrodniczych w skali nie tylko Polski, czy Europy, ale całego świata! Znikające ptaki wodno-błotne są niestety smutnym dowodem tych zmian. Tylko w ciągu ostatnich 30-40 lat populacja Czajki Vanellus vanellus skurczyła się o 55% , Krwawodzioba Tringa totanus o 54%, Kszyka Gallinago gallinago o 48%, Potrzosa Emberiza schoeniclus o 38%, Strumieniówki Locustella fluviatilis o 74%, Świerszczaka Locustella naevia o 73%, a Pliszki żółtej Motacilla flava o 76%. Pomóż nam tworzyć kolejne ostoje dla ptaków!
Zobacz inne formy wsparcia
  • Bagna są dobre!
  • Symbolem naszego rezerwatu jest Sasanka. Sasankowe murawy to dobrze zachowane murawy ciepłolubne na malowniczych, zboczach byłego wyrobiska piasku.
Zobacz inne formy wsparcia
  • Jak chroni przyrodę stowarzyszenie Jestem na pTAK!
  • Symbolem naszej ptasiej ostoi jest Żuraw. Gatunek może niezbyt oryginalny, ale to właśnie parę tych ptaków mieliśmy okazję zobaczyć, gdy ostatnio odwiedziliśmy to miejsce.
Zobacz inne formy wsparcia
  • Jak stowarzyszenie Jestem na pTAK! chroni przyrodę?
  • Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz więcej
  • Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz wydarzenie

Pomóż nam! Twoje wsparcie pozwala chronić Przyrodę!

Wpłać
na ptaki

Darowizna online

Zobacz pozostałe
formy wsparcia

Zobacz