Co z tą bioróżnorodnością?

Patrząc na temat szerzej, z lotu ptaka chciałoby się powiedzieć, nie można patrzeć tylko na dane dla poszczególnych gatunków. I co ważne, o czym niżej, spadek liczebności jednego gatunku, przy wzroście liczebności innego, nie ma wbrew pozorom takiej samej „wagi” przy ocenie bioróżnorodności.
W ramach państwowego monitoringu ptaków prowadzone są programy dedykowane ptakom.

Mamy więc od bardzo ogólnego Monitoringu Pospolitych Ptaków lęgowych, przez bardziej specyficzne Monitoring Ptaków Mokradeł, Monitoring Ptaków Drapieżnych, Monitoring Zimujących Ptaków Wodnych, po dedykowane poszczególnym gatunkom Monitoring Dubelta, Łabędzia krzykliwego i Kraski. Analiza danych zbieranych w ramach tych (i innych nie wymienionych tutaj) programów pozwala analizować również dane dotyczące grup gatunków, czy może raczej siedlisk przyrodniczych, z którymi te gatunki są związane.

I tak w „koszyku” ptaków krajobrazu rolniczego znalazły się 22 gatunki. Spośród tych gatunków 11 wykazuje tendencje spadkowe, 7 wzrostowe, a 4 są stabilne . Tak zwany wskaźnik liczebności spadł o 20%. A warto dodać, że gatunki nie uwzględnione w tym „koszyku”, a związane z krajobrazem rolniczym (świergotek polny, przepiórka czy kuropatwa) wykazują jeszcze większe spadki liczebności. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku „koszyka” ptaków podmokłych i wodnych. Spośród 23 gatunków 13 notuje spadek, 4 wzrost, a 6 jest stabilnych. Tak zwany wskaźnik liczebności spadł o 20%. Lepiej sytuacja wygląda w przypadku „koszka” pospolitych ptaków leśnych. Na 34 gatunki 19 notuje wzrost, 7 spadek, a 8 jest stabilnych. Tutaj notujemy wzrost o 30%. Można więc powiedzieć, że w dwóch z trzech typów siedlisk różnorodność gatunkowa spada.

Na koniec warto się pochylić nad pojęciem lokalności. W przypadku danych z Monitoringu Pospolitych Ptaków lęgowych , prowadzonym na ponad 700 powierzchniach pokazują dwie pozornie sprzeczne dane. Z jednej strony obserwujemy silne spadki liczebności pospolitych gatunków: Gawrona, Szczygła, Makolągwy i Trznadla). Z drugiej strony lokalnie (czyli na pojedynczych powierzchniach badawczych) notowany jest lekki wzrost bioróżnorodności. Dzieje się to głównie za sprawę kolonizacji przez takie gatunki jak Kapturka, czy Pleszka. I znów można by powiedzieć. Jakiś gatunek znika. Inny pojawia się w jego miejsce. W sumie jest ok. Nie do końca. Oznacza to tylko tyle, że choć lokalnie możemy notować wzrost bioróżnorodności, to w skali całego kraju dochodzi do ujednolicenia (homogenizacji) składu gatunkowego, a więc spadku bioróżnorodności. Jak to jest możliwe?
Najlepszym, choć oczywiście czysto teoretycznym przykładem tego zjawiska, może być sytuacja, w której mamy tylko dwie powierzchnie badawcze A i B.

• Na powierzchni A w pierwszym roku badań stwierdzono gatunki: E, F ,G i H. Na powierzchni B były gatunki G, H, i i J. Powierzchnie różniły się więc składem gatunkowym o 50% (dwa te same gatunki, dwa różne).
• W drugim roku badań na powierzchni A stwierdzono gatunki: F, G, H, X i Y. Zniknął gatunek E, ale pojawiły się dwa nowe gatunki X i Y. Bioróżnorodność lokalnie wzrosła.
• Na powierzchni B w tym samym czasie stwierdzono gatunki: G, H, I, X i Y. Zniknął gatunek J, ale pojawiły się dwa nowe gatunki X i Y. Bioróżnorodność lokalnie wzrosła.

Powierzchnie różniły się więc składem gatunkowym o 20% (cztery te same gatunki, jeden różny). Pomimo lokalnego wzrostu bioróżnorodności, globalnie nastąpił jej spadek.