Jarzębatka

Jarzębatka, najrzadsza z naszych Pokrzewek, wyróżnia się nie tylko dużym rozmiarem, ale także stosunkowo długim ogonem i silnym dziobem. Upierzenie wierzchu ciała dorosłego samca jest w kolorze ciemnoszarym z białymi krawędziami pokryw skrzydłowych oraz lotek trzeciego rzędu. Głowa jest stalowoszara, natomiast od spodu ptak ten jest biały z gęstym ciemnoszarym prążkowaniem. Charakterystyczne dla tego gatunku są wyraziste, żółte oczy samca, które razem z jarzębatym, typowym dla wielu szponiastych wzorem na piórach, nadają mu drapieżny wygląd. Występuje dymorfizm płciowy. Samica z wierzchu jest bardziej brunatna, jej prążkowanie na spodzie słabiej się zaznacza, a brudnożółte oczy są mniej jaskrawe, niż oczy samca. Młode są szarobrązowe z wierzchu, a ich pokrywy skrzydłowe i lotki trzeciorzędowe mają jaśniejsze obrzeżenia. Spód ciała jest kremowy i gładki, a prążkowany wzór pojawia się tylko na podogoniu. Oczy młodzieży są ciemne. Jarzębatka na co dzień lata szybko, nisko i na krótkich odcinkach, a przed lądowaniem wykonuje w powietrzu nagły skręt.

Jak rozpoznać Jarzębatkę po głosie?

W momencie zagrożenia ostrzega ochrypłym i przytłumionym czaihr. Jarzębatka odzywa się głośno i terkocząco – charakterystyczne trrrr-r’t’t’t’-t, czym może przypominać kłócące się Wróble. Frazę tę można czasami usłyszeć w długiej piosence, która jest podobna do piosenki Gajówki, choć wydaje się twardsza i bardziej zgrzytliwa. Śpiew Jarzębatki podobny jest także do brzmienia Cierniówki, więc jeżeli nie zobaczymy ptaka, trudno będzie nam go rozpoznać po samym głosie.

Gniazduje w zakrzaczeniach i gęstych zaroślach porastających skraje łąk, młodników i lasów, obrzeża cieków i zbiorników wodnych. Chętnie zajmuje skupiska jeżyn i różnych kolczastych krzewów. Zwykle są to miejsca dobrze nasłonecznione i krajobrazowo urozmaicone. W Polsce rzadka, spotykana przede wszystkim na obszarach nizinnych, od końca kwietnia do początku września, wyjątkowo do początków października. Jarzębatkę najłatwiej zaobserwujemy wiosną oraz wczesnym latem.

Jarzębatka jest ptakiem wędrownym, który na swoje lęgowiska przylatuje stosunkowo późno i opuszcza je wcześnie. Poza sezonem lęgowym prowadzi samotny tryb życia. Ptak ten, podobnie jak inne Pokrzewki, żywi się głównie owadami i ich larwami zbieranymi z liści i gałązek, a także pająkami, wijami, dżdżownicami oraz ślimakami. W okresie letnim i jesiennym swoją dietę uzupełnia o owoce jarzębiny, jeżyn, czarnego bzu, borówek i innych roślin. Ptak ten jest bardzo płochliwy i większość czasu spędza w zaroślach często przy tym śpiewając. Czasami podlatuje tuż nad wierzchołki krzewów i opada z powrotem w gęstwinę. Jarzębatki swoje gniazdo zakładają nisko nad ziemią, przeważnie w gęstych krzewach, rzadziej nisko na drzewie. Budowane jest przez obie płcie. Ścianki gniazda są cienkie, prześwitujące, a całość składa się z drobnych patyczków oraz suchych źdźbeł traw i innych roślin. Poszczególne pary gniazdują pojedynczo i najczęściej tworzą związki monogamiczne. Zdarzają się przypadki, że samiec po wyborze pierwszej partnerki łączy się z inną samiczka, którą jednak szybko opuszcza, a ona sama musi wychować potomstwo. On opiekuje się tylko dziećmi z pierwszego związku. W maju lub czerwcu samica składa 4-6 jaj i wysiaduje je około 12-15 dni na zmianę razem z samcem. Pisklęta zdolność lotu uzyskują po 11-12 dniach od momentu wyklucia. Młode ptaki pozostają pod opieką obojga rodziców przez około 3 tygodnie. Po tym czasie stają się samodzielne ale jeszcze przez kolejnych kilkanaście dni rodziny przebywają razem. Jarzębatki wyprowadzają jeden lęg w ciągu roku, a do pierwszych lęgów przystępują najwcześniej w pierwszym roku życia.