Gągoł (Gągoł Krzykliwy)

Kaczor w upierzeniu godowym, od późnej jesieni do późnej wiosny, to prawdziwy elegant. Duża, czarna i niemal trójkątna głowa połyskuje butelkową zielenią i razem z czarnym grzbietem kontrastuje ze śnieżnobiałymi szyją, piersią, brzuchem i bokami. Ekstrawaganckiej wyrazistości dodają mu białe plamy u nasady mocnego, czarnego dzioba (po jednej z każdej strony) i złotożółte tęczówkami, a także jaskrawe, pomarańczowoczerwone nogi, które przeważnie są jednak schowane pod wodą. W upierzeniu spoczynkowym kaczory przypominają kaczki: mają brązową głowę z białawą obrączką na szyi, reszta jest szarobrunatna, przy czym boki i pierś jaśniejsze, a brzuch biały. U niektórych kaczorów zauważalne są echa białych plam na policzkach. Kaczki również mają charakterystyczne żółte oczy, a do tego żółtopomarańczową obwódkę na końcu dzioba. Obie płcie mają białe lusterka, najlepiej widoczne w locie. Młode pod względem kolorystyki przypominają matkę.

Jak rozpoznać Gągoła Krzykliwego po głosie?

Podczas typowego dla kaczek, szybkiego lotu skrzydła Gągoła wydają charakterystyczny świst, który można usłyszeć z daleka, a który jest najbardziej charakterystycznym dźwiękiem jaki wydają Gągoły.

Gągoł lęgnie się w północnej i miejscami w środkowej Europie (i dalej na wschód przez tajgę aż po Pacyfik). Bory Dolnośląskie, Ziemia Lubuska, północno-zachodnia Wielkopolska, Pomorze i Mazury to regiony, gdzie w Polsce żyje najliczniej. Zamieszkuje jeziora, głębsze stawy, wolno płynące rzeki, starorzecza z czystą, przejrzystą wodą, zaciszne zatoki otoczone lasami. Jest to o tyle ważne, że Gągoł składa jaja w dziuplach wydrążonych np. przez Dzięcioła Czarnego na wysokości do kilkunastu metrów. Dziupla może mieć nawet do 2 metrów głębokości. Zimę spędza na wolnych od lodu rzekach i jeziorach w środkowej i północno-zachodniej Europie oraz na morzu – zwykle niedaleko linii brzegowej i w dużych stadach, często z innymi kaczkami. Tam też zaczynają się toki. Na tereny lęgowe Gągoły powracają w parach, przy pierwszych oznakach nadchodzącej wiosny – choćby w lutym i marcu.

Podczas tańca godowego kaczor z głową i ogonem wyciągniętymi nisko nad wodą krąży wokół samicy, kiwa głową w tył i w przód, stroszy pióra i wyrzuca nogami fontanny wody. Elementem wielokrotnie powtarzanej choreografii jest też odrzucanie co jakiś czas głowy na plecy, połączone z wydawaniem chrapliwych dźwięków.

Wybraną przez siebie dziuplę samica wyściela własnym puchem i składa w niej do 10 jaj, które wysiaduje przez miesiąc. Wydaje się, że ojciec w tym czasie monitoruje okolicę, dbając o bezpieczeństwo rodziny, ale przeważnie towarzyszy partnerce tylko do momentu wyklucia się piskląt. Zdarza się, że pod nieobecność kaczki inna samica podrzuca do dziupli swoje jaja, co zwykle wynika z niedostatku dojrzałych drzew z odpowiednimi dla Gągołów dziuplami. Przeważnie są to pojedyncze jaja, ale czasami pełne zniesienie, co może się nawet skończyć wspólnym wysiadywaniem! Po równoczesnym wykluciu piskląt matka wciera w nie wydzielinę ze swojego gruczołu kuprowego, by zapewnić im wodoodporność. Już po pierwszym dniu od wyklucia rodzina gotowa jest do opuszczenia dziupli, co robi w widowiskowy sposób. Najpierw wylatuje kaczka, która po wylądowaniu w pobliżu drzewa woła młode do siebie. Natura wyposażyła pisklaki w ostre pazurki, które pomagają im wdrapać się po ścianie dziupli w kierunku wyjścia. W zależności od lokalizacji drzewa lekkie i zwinne kaczuszki wyskakują prosto na wodę albo spadają z wysokości nawet kilkunastu metrów na ziemię (trawę, mech, liście), podskakując niekiedy jak piłeczki. Lekkie jak przysłowiowy puch, dodatkowo spłaszczają się i rozpościerają w czasie spadania (łącznie z błonami pławnymi spinającymi ich palce u stóp), co zmniejsza siłę upadku. Po dotarciu do wody (czasem muszą przejść kilometr i więcej) od razu dobrze pływają, a wkrótce zaczynają nurkować w poszukiwaniu pokarmu lub uciekając przed drapieżnikami. Matka opiekuje się nimi przez co najmniej dwa miesiące, aż posiądą umiejętność latania. Po dwóch latach zyskują dojrzałość do rozrodu. W sprzyjających warunkach Gągoły mogą przeżyć kilkanaście lat.

W menu Gągołów dominuje pokarm zwierzęcy, czyli owady wodne i ich larwy, małe małże, skorupiaki, drobne ryby i płazy. Jako grążyce, czyli kaczki nurkujące, w poszukiwaniu pokarmu zapuszczają się do czterech metrów pod wodą. Jesienią wzbogacają dietę roślinami wodnymi. Gągoły często pływają na otwartej wodzie, na której również śpią i wypoczywają.