Różeniec
-
Anas acuta
Kaczor Rożeńca w szacie godowej uznawany jest za jednego z najładniejszych ptaków pływających. Dzięki swojemu ubarwieniu, smukłej sylwetce oraz długiej szyi i piórach ogonowych zyskał miano najbardziej eleganckiej kaczki.
Autorka: Joanna Rost
Jak rozpoznać Różeńca?
Wielkością zbliżony jest do Krzyżówki, Rożeniec jest jednak smuklejszy, delikatniej zbudowany, ze stosunkowo małą, zaokrągloną głową i długą szyją. Typowo dla kaczek zaznacza się u niego wyraźny, sezonowy dymorfizm płciowy. Kaczor w szacie godowej wyróżnia się czekoladowobrązową głową i karkiem, w które od dołu „wbija się” charakterystyczny, podłużny, biały klin w kształcie widocznych po bokach głowy „rogów”. Białe są także szyja, pierś i brzuch, natomiast wierzch ciała i boki są szare, ozdobione delikatnymi, poprzecznymi prążkami. Barkówki grafitowoczarne płowo obrzeżone. Skrzydła długie, wąskie i spiczaste, podobnie jak silnie wydłużone, czarne, centralne sterówki – to kolejna charakterystyczna cecha kaczora. Podogonie jest czarne z widoczną kremową plamą po bokach kupra. Grafitowozielone, biało obrzeżone od zewnątrz lusterko jest słabo widoczne. Dziób w kolorze niebieskopopielatym, z biegnącym przez środek czarnym paskiem. W ubarwieniu samicy dominują brązy układające się w łuskowaty wzór, brudnobiały jest jedynie jej brzuch. Lusterko brązowe, z zielonym odcieniem oraz wyraźnym, widocznym z daleka (w locie!), białym, zewnętrznym obramowaniem. Głowa samiczki jest całkowicie brązowa a smukły dziób ciemnoszary. Kaczor w szacie spoczynkowej przypomina kaczkę. Różni się szarym ubarwieniem wierzchu skrzydeł oraz dłuższymi barkówkami i wydłużonymi sterówkami. Młode ptaki od matki odróżnimy po mniej wyrazistym rysunku, który jest bardziej plamkowany i prążkowany niż łuskowaty oraz po bledszym, jasnobrązowym lusterku. Lot Rożeńca jest szybki, z regularnymi uderzeniami skrzydeł.
Jak rozpoznać Różeńca po głosie?
Rożeniec, oprócz kwakania, odzywa się czystym i krótkim gwizdem kriu, który jest trochę niższy, ale podobny do głosu Cyraneczki. Dźwiękom tym towarzyszy czasami świszczenie łii-łiij słyszane szczególnie z bliska. Odgłos kr-r-r-rah wydawany przez samiczkę w czasie toków brzmi jak krakanie kłócącej się Wrony.
Gdzie i kiedy można zobaczyć Różeńca?
Typowymi siedliskami Rożeńca są zalewowe łąki w dolinach większych rzek. Zamieszkuje też rozległe, płytkie jeziora, starorzecza, otwarte bagna oraz torfowiska. W Polsce Rożeńce gniazdują skrajnie nielicznie i nieregularnie, jeśli w ogóle. Lęgowe ptaki pojawiają się głównie w Dolinach Biebrzy, Narwi, Warty, Bzury oraz Baryczy. Dość często widywane są na przelotach, późną jesienią i wczesną wiosną. Nieliczne osobniki zimują.
Miejsce występowania lub obserwacji
Poznaj bliżej Różeńca
Rożeniec jest ptakiem wędrownym, który poza sezonem lęgowym żyje w niewielkich stadkach lub parach. Gatunek ten poszukuje jedzenia w ciągu dnia, a także i w nocy. W okresie wiosenno-letnim żywi się głównie drobnymi bezkręgowcami, czasami też małymi płazami i rybami. Pokarm zbiera z powierzchni wody lub wydobywa z dna filtrując wodę dziobem. Szukając jedzenia zanurza głowę i szyję albo po prostu staje w wodzie na głowie (spławikuje), czasami nurkuje. Jesienią i zimą podstawowym pożywieniem są wygrzebane z błotnistej ziemi lub płytkiego dna nasiona, kłącza, bulwy itp. Czasami wychodzi na stały grunt. Pary kojarzą się od później jesieni do wczesnej wiosny. Gniazdo Rożeńca to niewielki dołek dobrze ukryty wśród niskiej roślinności łąkowej, wyłożony liśćmi i trawą oraz puchem. Gniazdo przeważnie ulokowane jest blisko brzegu zbiorników wodnych. Rożeńce gniazdują pojedynczo i wyprowadzają jeden lęg w ciągu sezonu. Zwykle pod koniec kwietnia lub na początku maja samica składa do 10 jaj, przeważnie między 6-9. Wysiaduje je sama, przez 22-24 dni. Samiec na początku inkubacji towarzyszy (na odległość) partnerce, ale zwykle opuszcza ją już po kilku dniach. Pisklęta wykluwają się jednocześnie i jako typowe zagniazdowniki, zwykle po kilku-kilkunastu godzinach, opuszczają gniazdo. Samica wraz z młodymi prowadzi skryty tryb życia. Dzieci pozostają pod opieką matki aż staną się samodzielne i uzyskają zdolność lotu. Trwa to około 40-45 dni licząc od momentu przyjścia na świat. Rożeńce przystępują do pierwszych lęgów mając rok lub dwa lata.
Galeria
Z kim łatwo pomylić Różeńca?
Kaczora Rożeńca w szacie godowej trudno pomylić z jakimkolwiek innym ptakiem, natomiast kaczka podobna jest do Krzyżówki oraz innych, blisko spokrewnionych kaczek z rodzaju Anas. W razie wątpliwości warto zwrócić uwagę na brak smugi biegnącej przez oko (która jest obecna u kuzynek), lusterko, wydłużone sterówki, długą szyję i smukłą sylwetkę. (na zdjęciu: Krzyżówka)
Różeniec w liczbach
Masa ciała | 0,4-1,3 kg |
Rozpiętość skrzydeł | 80-95 cm |
Długość ciała | 61-76 cm samce, 51-57 cm samice |
Liczebność w Polsce | W latach 2013-2018 liczebność Rożeńca szacowano na 0 – 15 * par. |
Status | skrajnie nieliczny, zagrożony wyginięciem. |
Jak pomóc Różeńcowi?
W Polsce Rożeniec jest pod ścisłą ochroną, mimo to zagraża mu wyginięcie. Główną przyczyną spadku populacji jest utrata siedlisk oraz strzelanie do ptaków przy okazji polowań na gatunki łowne. Najlepszą formą pomocą dla Rożeńca będzie wprowadzenie zakazu polowań na kaczki, zaprzestanie osuszania terenów podmokłych, w tym zalewowych łąk. Istotne będzie dbanie o spokój w okresie lęgowym oraz czystość jezior, rzek i innych zbiorników wodnych. O zakończenie polowań na ptaki walczymy od kilkunastu lat jako współzałożyciele Koalicji Niech Żyją!. Sprawdź, jak możesz nam pomóc ocalić piękne Rożeńce i inne ptaki, któe cały czas giną od kul myśliwych: niechzyja.pl
Bibliografia
Hudec K. Przewodnik Ptaki. Tłum. Dudziński W. Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza MULTICO, 1996.
Kruszewicz A.G. Ptaki w Polsce. Ptaki lęgowe i przelotne, goście zimowi. Spotkania z przyrodą. Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza MULTICO, 2008.
Opracowanie zbiorowe Ilustrowana encyklopedia ptaków Polski Atlas. Wydawnictwo: Fenix, 2015
Sokołowski J. Ptaki Polski Atlas Wydawnictwo: WSiP, 1988.
Svensson L. Ptaki. Przewodnik Collinsa. Tłum. Graszka-Petrykowski D. Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza MULTICO, 2013.
*Źródło: ocena ekspercka
Komisja Faunistyczna (http://komisjafaunistyczna.pl/; dostęp: 7.07.2019)
- Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz więcej
- Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz wydarzenie