Wróbel

Przodkowie dzisiejszego Wróbla przyłączyli się do ludzi w Persji lub na peryferiach Azji Mniejszej około 10 tys. lat temu i razem z nimi skolonizowali cały świat. Choć Wróbel wydaje się dzisiaj pospolity, tak u nas, jaki i w prawie całym swoim obecnym zasięgu, mógłby zostać uznany za gatunek egzotyczny. To ptak krzepki, o stosunkowo dużej głowie z szarym wierzchem i niebieskawymi refleksami. Policzki ciemnoszare, skronie brązowe, od oka do dzioba biegnie czarny pasek. Brązowy grzbiet ozdobiony czarnym kreskowaniem, a na skrzydle biała przepaska, brzuch szary.

Ciekawym elementem upierzenia samca w szacie godowej jest czarny „śliniak” na piersi, który ptaki z dumą eksponują. Wielkość tego elementu oraz intensywność ubarwienia decydują o atrakcyjności wróbla w oczach samic oraz jego rywali. Jesienią upierzenie samczyków traci swoją intensywność, zacierają się jego bardziej zdobne elementy i kontrasty.

Samice i młode są jeszcze bardziej niepozorne – brudnoszare od spodu, na grzbiecie szarobrązowe, czarno kreskowane. Nie mają czarnych piór wokół oczu ani na piersi, czapeczka na głowie nie jest szaroniebieska, lecz płowobrązowa, a zamiast charakterystycznych dla samczyków brązowych „zakoli” mają mało wyraźną, brudnopłową brew.

Ruchliwe, gadatliwe i bardzo towarzyskie, Wróble potrafią funkcjonować tylko w grupie. Im większa wróblowa społeczność, tym lepiej. Całymi godzinami sejmikują w kępach krzewów lub w gęstych koronach niskich drzew. Wspólnie jedzą, kąpią się – w piachu lub w wodzie – i nocują. Ich charakterystyczne, znane chyba wszystkim, ćwierkanie to rozbudowane kody komunikacyjne.
Zimą odwiedzają karmnik, kiedy to lubią się pożywiać nie tylko w samym karmniku, ale także pod nim. Warto im zostawić trochę ziarna na ziemi.

Jak rozpoznać Wróbla po głosie?

Charakterystyczne ćwir-ćwir lub czilp-czep, czilp-czep.

Wróble to ptaki osiadłe i synantropijne – występują tam, gdzie żyją ludzie. Preferują tereny zabudowane – zarówno wiejskie, zwłaszcza z dużym udziałem pól uprawnych, jak i zurbanizowane. Popularne na skwerach, zieleńcach i w miejskich parkach – na podwórkach, w przydomowych sadach i ogrodach. Unikają kompleksów leśnych czy izolowanych gospodarstw. Nie występują na obszarach niezasiedlonych przez człowieka.

Wróblowi jako jednemu z pierwszych ptaków Linneusz nadał nazwę gatunkową i uwzględnił go w nowej systematyce. Od Wróbla pochodzi też nazwa całego rzędu ptaków – wróblowate, obejmującego 4,5 tys. gatunków, czyli blisko połowę rozpoznanych do tej pory taksonów. Wróbel jest kiepskim lotnikiem (około 45 minut ciągłego latania może go doprowadzić do śmierci), ale towarzysząc człowiekowi, dotarł niemal do wszystkim zakątków świata i posiadł niezwykłą zdolność adaptacji. Podróżował na statkach i w pociągach – dzisiaj lata samolotami i jeździ tirami. Amerykę „odkrył” w 1852 roku, Australię – w 1863. Za ludźmi ptaki zeszły nawet setki metrów pod ziemię – do kopalń, gdzie rozmnażały się nawet przy sztucznym oświetleniu. Nie boją się też ekstremalnych dla nich wysokości – na tarasy widokowe najwyższych wieżowców potrafią się dostać windą.

Życie w grupie zapewnia im większą ochronę przed drapieżnikami i ułatwia odnajdywanie pożywienia (każdy ptak może wskazać pozostałym miejsce obfite w pokarm i trasę lotu), a także szybsze przyswajanie nowych umiejętności (np. otwierania pojemników z jedzeniem). Wróble zwykle łączą się w stałe pary, ale ponieważ żyją w mniejszych lub większych koloniach, nierzadko dochodzi do zdrad małżeńskich i silnej rywalizacji o partnerki, czemu sprzyja wielki temperament seksualny wróbla. W okresie godowym samiec zwabia samice charakterystycznym ćwierkaniem i efektownym tokowaniem, odstraszając konkurentów. Bójki nie należą wówczas do rzadkości. Nie mniej waleczne są też samice – potrafią zniszczyć rywalkom gniazda i lęgi.

Pomysłowość wróbli w wynajdywaniu miejsc gniazdowania wydaje się nieograniczona. Ptaki wiją gniazda w stodołach, szczelinach domów i budkach lęgowych, za uchwytami mocującymi rynny do murów, w krokwiach, w doniczkach na gankach i parapetach oraz we wnętrzach latarni ulicznych. Odkryto je nawet w pompach na szybach naftowych. Samo gniazdo często ma kształt przypominający kulę z otworem wejściowym z boku.

W gorącym klimacie, w którym żyli przodkowie wróbli, gniazda takie zapewniał ochronę przed słońcem i upałem – u nas również przed chłodem.
Wróble wyprowadzają do czterech lęgów w roku. Przygotowaniem domu, wysiadywaniem jaj i karmieniem piskląt zajmują się ptaki obu płci.
Młode szybko dojrzewają. Już półroczne ptaki są biologicznie zdolne do rozrodu, ale takie lęgi zwykle kończą się niepowodzeniem. Zagrożeniem dla lęgu są m.in. złe warunki atmosferyczne. Wróble żywią się owocami, kwiatami, pąkami i liśćmi, nasionami, zbożem i najróżniejszymi resztkami ze stołu człowieka, co często nie pozostaje bez wpływu na ich zdrowie. Pisklęta karmione są głównie owadami, gdy podrosną – mieszanką delikatniejszych nasion i owadów.