Na podniebnym szlaku – jak migrują dzikie Gęsi?

Patrząc na liczbę wędrujących po niebie kluczy, każdy pewnie nie raz zastanawiał się skąd się wzięły te ptaki, dokąd lecą,
no i przede wszystkim – po co, skoro za chwilę będą wracały znów. Jak to zwykle bywa – odpowiedź nie jest łatwa i jednoznaczna.

Zacznijmy od początku. Przez nasz kraj przebiega ważny szlak migracyjny dla ptaków gnieżdżących się na północy kontynentu.
Lecą nim co roku setki tysięcy Gęsi gnieżdżących się w tundrze i tajdze, zmierzających ku swym zimowiskom w zachodniej Europie.

Wśród tych podniebnych podróżników dominują dwa gatunki: Gęś Białoczelna i Gęś Tundrowa. Nieporównywalnie mniej liczne są Gęś Zbożowa (która przez niektórych badaczy ponownie traktowana jest jako podgatunek we wspólnym taksonie z Gęsią Tundrową) oraz gnieżdżąca się również u nas Gęś Gęgawa. Regularnie, ale w niewielkich liczbach dołączają do nich Bernikle Białolice i Obrożna, a wyjątkowo Gęsi Krótkodziobe, Małe oraz Bernikle Rdzawoszyje. Zimą przylatuje do nas też kilkaset Bernikli Kanadyjskich ze Skandynawii, które zatrzymują się na Żuławach.

Ptaki ruszają w podróż już pod koniec sierpnia. Wcześniej jednak, w lipcu, po zakończonym okresie lęgowym zbierają się w bezpiecznych miejscach (rozległe moczary, spokojne zbiorniki wodne), aby wymienić pióra. Z racji, iż Gęsi wymieniają od razu wszystkie lotki, tracą zdolność do lotu i w drogę mogą udać się dopiero po 3-4 tygodniach.

Może dziwić, że Gęsi migrują razem. Wszak wiele głodnych ptaków w jednym miejscu to większa konkurencja o pokarm. Jednak jest to z nawiązką rekompensowane bezpieczeństwem. W stadzie jedzących Gęsi – gdy ptaki mają opuszczone głowy i nie wiedzą, co się dzieje na około – zawsze ktoś czuwa. Jeden z najbardziej niesamowitych widoków to stado zmęczonych, głodnych Gęsi, wśród których zawsze jest kilka ptaków – tak samo zmęczonych i głodnych jak reszta, mimo to czuwających z wyprostowaną szyją, gotowych wszcząć natychmiast alarm, gdy tylko zbliży się niebezpieczeństwo.

Kolejną zaletą wspólnej migracji jest oszczędność energii w czasie lotu. Klucz Gęsi to tak naprawdę doskonale wyliczona aerodynamiczna figura, w której każdy kolejny ptak lecący lekko z boku wpasowuje się w korytarz aerodynamiczny wytworzony przez ptaka na przedzie. I tak lecąc za kimś, leci się oszczędniej, zużywając znacznie miej energii. Obserwując klucz Gęsi z dołu widać, że pozycja przewodnika stada nie jest stała, że cały czas prowadzenie obejmuje nowa gęś lecąca do tej pory z tyłu. To wyraz pewnego równouprawnienia. Ptak z przodu wykonuje największą pracę, więc się najszybciej męczy. Podobno, według niektórych badaczy, z przodu lecą zawsze ptaki najsilniejsze, ptaki słabsze, chore i młode lecą na końcu formacji – tam, gdzie leci się najłatwiej.

Jak długo klucze Gęsi będą odmierzać nasz czas?

Prócz złej pogody, drapieżników i myśliwych na trasach migracyjnych czekają również inne, niepowodujące co prawda bezpośredniej śmierci ptaków, lecz nie mniej ważne przeszkody. Mokradła, na których odpoczywają od setek pokoleń wciąż podlegają osuszeniom, a wykorzystywane tereny otwarte zarastają drzewami i krzewami, nie dając Gęsiom szans na pożywnie. Zmusza to Gęsi do poszukiwania nowych miejsc odpoczynku. A to z jednej strony wiąże się ze stratą czasu i sił, z drugiej zaś, gdy ptaki koncentrują się w jednym miejscu, rośnie prawdopodobieństwo zakażenia chorobami.

Jednak jak się wydaje, Gęsi całkiem nieźle radzą sobie z tymi niebezpieczeństwami. Ich liczba trzyma się na stałym poziomie, nawet z nieznacznym wzrostem. I póki co podniebne szlaki są wciąż zatłoczone, a klucze Gęsi będą odmierzały kolejne zimy i wiosny.
Tylko od nas zależy, jak długo…