Krogulec
-
Accipiter nisus
Krogulec, prawdziwy postrach drobnych ptaków śpiewających, zakłada czasami gniazda w sosnowych drągowinach, w których nie znajdziemy żadnych innych gatunków.
Autor: Dariusz Mielicki
Głos ptaka: Romuald Mikusek, xeno-canto.org
Jak rozpoznać Krogulca?
Krogulec jest jednym z najmniejszych krajowych drapieżników o smukłej sylwetce, szerokich, zaokrąglonych skrzydłach oraz długim i szerokim ogonie. Ma stosunkowo długie nogi oraz bardzo długie szpony, co jest typowe dla drapieżników specjalizujących się w łowieniu ptaków. U Krogulca występuje dymorfizm płciowy. Samica jest wielkości dużego gołębia, samiec jest znacznie mniejszy. Wierzch ciała samicy jest stalowoszary, spód biały, gęsto, szaro-prążkowany. Dorosły samiec ma jednolicie stalowoszary wierzch, rdzawe policzki i boki ciała oraz rdzawo prążkowany spód. Na ogonie, u obydwu płci, widać cztery ciemne, poprzeczne, pasy. Ptaki młodociane są brązowawe, a prążkowanie na piersi, może przechodzić w rysunek w kształcie kropli. Dorosła szata u Krogulców pojawia się przed drugą zimą.
W aktywnym locie, serie szybkich uderzeń skrzydłami, przeplatają się z krótkim szybowaniem, ze skrzydłami ułożonymi poziomo lub lekko uniesionymi.
Jak rozpoznać Krogulca po głosie?
Charakterystyczne werble w efekcie szybkiego uderzania dziobem o drzewo oraz głośne i ostre kik! kik!
Gdzie i kiedy można zobaczyć Krogulca?
Krogulec lubi lasy przedzielane zakrzewieniami i polanami, duże, naturalistyczne parki, zielone przedmieścia i wsie. Żyje w ukryciu i trudno go zobaczyć. Łatwiej zaobserwować go zimą, gdy nie osłaniają go liście. Czasami zapędza się do karmników, gdzie poluje na stołujące się tam Wróble czy sikory.
W Polsce Krogulec jest gatunkiem lęgowym na terenie całego kraju. Przeważnie osiadły, ale zdarza się, że zimują u nas przedstawiciele tego gatunku z północy Europy. Zasięg Krogulca obejmuje całą Europę, dużą część Azji oraz północną Afrykę.
Miejsce występowania lub obserwacji
Poznaj bliżej Krogulca
Krogulec preferuje drzewostany iglaste i mieszane, choć w ostatnim czasie zaczyna także gniazdować na bardziej zielonych peryferiach dużych miast, w parkach miejskich i po wsiach. W kwietniu partnerzy wspólnie odbywają loty tokowe. Są to powietrzne ewolucje wykonywane nad rewirem gniazdowym. Ptaki wzbijają się tak wysoko, że aż giną z oczu. Nagle samiec spada jak kamień, po czym hamuje i falistym lotem ślizgowym przelatuje nad koronami drzew. W tym czasie zaczyna przynosić też samicy pożywienie. Jest to ważna część zachowania godowego będąca wstępem do prawdziwego karmienia, gdyż w okresie wysiadywania jaj i w pierwszych tygodniach życia piskląt, samiec sam żywi całą rodzinę. Stałe miejsce, gdzie samiec przekazuje zdobycz samicy, znajduje się w pobliżu gniazda, które najczęściej znajduje się w pniaku. Gniazdo, zazwyczaj co roku nowe, Krogulce budują z cienkich gałązek sosny lub świerka. Wnętrze jest wyścielone zielonymi gałązkami drzew iglastych i piórami pierzącej się samicy, które wypadają jej z brzucha, gdy zaczyna wysiadywania, tworząc tzw. plamę lęgową.
Krogulec wyprowadza jeden lęg w roku, rozpoczynany zwykle w maju. Samica w odstępach dwudniowych składa 4-6 jaj, które wysiaduje przez około 33 dni. Młode przebywają w gnieździe 30-35 dni, przez kolejnych kilka tygodni są karmione przez rodziców. Samodzielność osiąga przeciętnie nie więcej niż dwoje młodych (w przeliczeniu na parę).
Krogulec jest wyspecjalizowanym łowcą małych ptaków, które stanowią ponad 90% jego ofiar. Najczęściej chwyta drozdy, sikory, dzięcioły, Zięby i Rudziki. Na terenach otwartych poluje na: Szpaki, pliszki, Skowronki, Trznadle, w miastach na: Wróble i sikory. Krogulec poluje z zasadzki, z której zrywa się do szaleńczej pogoni, lub przemyka nisko nad ziemią, wykorzystując do maskowania dostępne osłony (np. krzewy czy budynki), by pojawić się nagle wśród przerażonych ptaków. W czasie polowania goni wybraną ofiarę, chwyta ją w powietrzu albo na ziemi, przeszywając ostrymi szponami. Jest niezwykle zuchwałym myśliwym, który czasami zapędza się za swoją ofiarą na nasze podwórka, do ogrodów lub w sam środek tłumu ludzi. Zdarza się, że traci życie w czasie polowania. Krogulca zdemaskowanego w zasiadce lub przelatującego z jednego miejsca na drugie często nękają drobne ptaki. Są to najczęściej jaskółki i pliszki. Sygnalizują one obecność drapieżnika donośnymi głosami alarmującymi. Hałas ten pozbawia Krogulca efektu zaskoczenia, tym samym uniemożliwiając polowanie i zmuszając go do opuszczenia terenu.
Ze względu na niewielkie rozmiary Krogulec sam często pada ofiarą większych drapieżników.
Galeria
Z kim łatwo pomylić Krogulca?
Krogulca można pomylić z Jastrzębiem, od którego jednak jest znacznie mniejszy i szybciej od niego porusza skrzydłami – oraz z Kukułką, którą odróżnia w całości szara głowa i pierś oraz prosty, a nie hakowaty dziób.
Poniżej zdjęcie Kukułki, obok Jastrząb, źródło: Canva
Krogulec w liczbach
| Masa ciała | ok. 150 g, samicy – ok. 280 g |
| Rozpiętość skrzydeł | samca – ok. 60–63 cm, samicy – ok. 74–79 cm |
| Długość ciała | ok. 30–33 cm, samicy – ok. 35–39 cm |
| Liczebność (w Polsce) | Krajowa populacja lęgowa Krogulca oceniana jest na 28 500 par. W ciągu ostatnich dekad, liczebność Krogulca wykazywała wyraźny wzrost, po silnych spadkach w latach 60-tych i 70-tych XX wieku, spowodowanych stosowaniem zabójczego DDT. Zagęszczenie wykazuje dużą zmienność, od kilku do ponad 20 par na 100 km. kw. Największe jest w rozległych kompleksach leśnych na wschodzie kraju. Krogulec był przez całe wieki uważany za szkodnika i bezlitośnie tępiony, dzisiaj przynajmniej w Polsce, stosunkowo rzadko jest prześladowany przez ludzi. |
| Status | objęty jest ścisłą ochroną gatunkową |
Jak pomóc Krogulcom?
Krogulcowi możemy pomóc, chroniąc śródpolne zagajniki i zadrzewienia, zachowując dojrzałe drzewa oraz bogaty podszyt w parkach i ogrodach, zapewniając spokój wokół gniazd oraz eliminując lub ograniczając zużycie trucizn używanych w rolnictwie, leśnictwie i ogrodnictwie, czyli tzw. chemicznych środków ochrony roślin. Jest to szczególnie istotne, ponieważ Krogulec stoi na końcu łańcucha pokarmowego, a więc w jego ciele gromadzą się szkodliwe pestycydy, narażając go na zatrucia. Zawartość pestycydów w jajach Krogulca jest nieomylnym wskaźnikiem skażenia środowiska.
Ptaki giną też w kolizjach z budowlami i pojazdami.
Dzięki Tobie te miejsca zmieniają się w raj dla ptaków!
Lajkujesz z kanapy, czy działasz w terenie? Działaj z nami w taki sposób, jaki najbardziej Ci odpowiada.
- 23 000 dolarów rocznie! Co najmniej tyle warte są różnorodne usługi jakie dostarczają nam zdrowe bagna w przeliczeniu na jeden tylko hektar!
Tereny mokradłowe (bagna, podmokłe łąki) są jednym z najszybciej zanikających typów siedlisk przyrodniczych w skali nie tylko Polski, czy Europy, ale całego świata! Znikające ptaki wodno-błotne są niestety smutnym dowodem tych zmian. Tylko w ciągu ostatnich 30-40 lat populacja Czajki Vanellus vanellus skurczyła się o 55% , Krwawodzioba Tringa totanus o 54%, Kszyka Gallinago gallinago o 48%, Potrzosa Emberiza schoeniclus o 38%, Strumieniówki Locustella fluviatilis o 74%, Świerszczaka Locustella naevia o 73%, a Pliszki żółtej Motacilla flava o 76%.
Pomóż nam tworzyć kolejne ostoje dla ptaków!
- Symbolem naszego rezerwatu jest Sasanka.
Sasankowe murawy to dobrze zachowane murawy ciepłolubne na malowniczych, zboczach byłego wyrobiska piasku.
- Symbolem naszej ptasiej ostoi jest Żuraw. Gatunek może niezbyt oryginalny, ale to właśnie parę tych ptaków mieliśmy okazję zobaczyć, gdy ostatnio odwiedziliśmy to miejsce.
Zostaw komentarz