Oknówka (Jaskółka)

Oknówka jest nieco mniejsza i smuklejsza od Wróbla. Ma metalicznie granatowy wierzch ciała, a spód czysto biały. W locie widać płytkie wcięcie ogona i biały kuper. Ma czarny dziób i ciemnobrązowe oczy. Nogi Oknówki pokryte są białymi piórami aż do pazurków, podobnie jak u sów na przykład. Samiczka i samiec nie różnią się od siebie.
Jako typowa jaskółka, Oknówka lata zwinnie i szybko, na zmianę trzepocząc skrzydełkami i czasami też szybując, a wznosi się za owadami wyżej niż np. jej kuzynka Dymówka. Na ziemię zlatuje najczęściej jedynie po to, by zebrać materiał budulcowy na gniazdo – ziemię i błoto z brzegu jakieś wody lub choćby kałuży. Chodzi wtedy dość niezgrabnie, brudząc sobie błotem białe nogawice i brzuszek.

Jak rozpoznać Oknówkę po głosie?

Odzywa się dużo i często – szczególnie w locie. Choć często jej nie widać, to z góry dolatuje do nas ciche, szczebiotliwe „prrrit” w różnych wariacjach. To głosy kontaktowe Oknówki i gdy spojrzymy w niebo, zaraz okazuje się, że lata tam nie jedyna, ale pięć, dziesięć i więcej srebrzystych punkcików. Chaotyczny, ale przyjemny dla ucha i radosny świergot, charakterystyczne „piskotanie”– to piosenka Oknówek. Zawołanie alarmowe to przenikliwe „cirr”.

Gatunek silnie synatropijny – osiedla się po wsiach, a ostatnio przede wszystkim w miastach – najchętniej po sąsiedzku z rzekami, jeziorami lub innymi zbiornikami wodnymi, podmokłymi łąkami i pastwiskami. Z powodu dużych ilości much, na które chętnie poluje, przyciągają ją też otwarte hodowle krów i koni, obory, czy gnojowniki.
Wędrowna: do Polski przylatuje od połowy kwietnia do połowy maja, odlatuje pod koniec sierpnia i we wrześniu.

Oknówki pierwotnie gniazdowały na skalnych klifach i urwiskach. Dziś w Europie to rzadki widok, ale wciąż spotyka się gniazda pod zwisającymi skałami, m.in. w Tatrach, gdzie Oknówki docierają do wysokości 1200 m n.p.m. Te zaradne i inteligentne ptaszki szybko nauczyły się wykorzystywać ludzkie konstrukcje, takie jak mosty, wiadukty i budynki, w tym również zabytkowe. Niewielka kolonia Oknówek osiedliła się np. w oknach Zamku Królewskiego w Warszawie. Żeby ochronić zabytek przed odchodami, w 2019 r. zainstalowane zostały sztuczne czarki z podwieszoną półeczką. Jaskółki już zaakceptowały to rozwiązanie. Mimo, że Oknówki czują się doskonale w zurbanizowanym środowisku i dobrze znoszą obecność ludzi, to – niestety – nie wszyscy odpłacają jaskółkom taką samą sympatią, a ich gniazda są często niszczone. Instalacje ze sztucznymi czarkami, to bardzo dobre rozwiązanie.
Powracające z zimowisk starają się dotrzeć do tych samych kolonii, które opuściły jesienią. Z jaką rozpaczą Oknówka przyjmują fakt, że ich gniazdko zostało zniszczone, a okno „zabezpieczone”, albo ludzie pozbawili okolicę zbiorników wodnych i szaty roślinnej! Zdarza się, że czarkę lęgową zajęła rodzina Wróbli. Wyrzucić? A może szkoda czasu na walki, tym bardziej że jest ryzyko obrażeń, a efekt niepewny. Ptaki szybko wiec zabierają się za budowę nowego gniazda. Sprzyja deszczowa pogoda, bo wtedy wszędzie jest błoto, a grudki błota zmieszane ze śliną to podstawowy budulec, z którego powstaje czarka z niewielkim otworem w górnej części. Pracowite Oknówki murują i utwardzają. Wnętrze moszczą niewielką ilością materiału roślinnego, piórami, włosiem. Samica wysiaduje białe jaja ok.16 dni. Troje lub pięcioro wyklutych piskląt to gniazdowniki, które pozostają w gnieździe pod opieką rodziców prawie przez miesiąc. To w tym właśnie czasie, kiedy pisklęta są stale głodne, Oknówki łowią najwięcej owadów, a wśród nich latające pluskwiaki Hemiptera i muchówki Diptera, których my bardzo nie lubimy. Karmią oboje rodzice, na zmianę donosząc przysmaki do wrzeszczących dzieci.
Po pierwszym lęgu, para przystępuje do drugiego, rzadko trzeciego. Rozlatana młodzież, bez obowiązków, spędza czas w kolonii takich samych osobników, ucząc się zasad życia społecznego, razem poszukując pokarmu, odwiedzając sąsiadów z innych gniazd, plotkując i ustalając hierarchię w grupie, drzemiąc i śpiąc. Bywa, że jakiś rodzic przyleci jeszcze i nakarmi żebrzący dziobek. Akceptuje wszystkie dzieci. Choć Oknówki dobierają się w pary na całe życie, to w okresie lęgowym wiele z nich nie dochowuje wierności. Naukowcy twierdzą, że Oknówka jest socjalnie monogamiczna a genetycznie poligamiczna. Najwyższy sukces lęgowy, ok. 90% osiągają pary będące w wieku 2-4 lat. Średnia roczna śmiertelność dorosłych osobników wynosi 40–60%, większość przeżywa mniej niż pięć lat.
Szczególnym wyzwaniem dla Oknówek są dalekie wędrówki, a ich zimowiska leżą w tropikalnej i południowej Afryce, gdzie zawsze jest ciepło i owadów w bród. Łatwo powiedzieć, ale jaki to wyczyn dla małego ptaka! Jak przelecieć często ponad 10 tysięcy km i nie dać się zrzucić wiatrom do morza, nie zaginąć w piaskach Sahary, nie dać się zabić „smakoszom” lub polującym dla „sportu i przyjemności”…? Jak uciec powietrznym drapieżnikom i samemu nie zginąć z głodu i wycieńczenia?! Europejską populację Oknówki szacuje się na 20–48 milionów osobników i ona jest sklasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski, ale jej liczebność od lat 70-tych XX w. wykazuje stały trend zniżkujący.