Atlas ptaków

Oknówka (Jaskółka)

    Delichon urbicum

Mówi się, że „Kiedy się jaskółka zniża – deszcz się zbliża”.
A to dlatego, że owady, za którymi się ugania robią to samo.

Autor: Hanna Żelichowska.

Jak wygląda Oknówka?

Jak rozpoznać Oknówkę?

Oknówka jest nieco mniejsza i smuklejsza od Wróbla. Ma metalicznie granatowy wierzch ciała, a spód czysto biały. W locie widać płytkie wcięcie ogona i biały kuper. Ma czarny dziób i ciemnobrązowe oczy. Nogi Oknówki pokryte są białymi piórami aż do pazurków, podobnie jak u sów na przykład. Samiczka i samiec nie różnią się od siebie.
Jako typowa jaskółka, Oknówka lata zwinnie i szybko, na zmianę trzepocząc skrzydełkami i czasami też szybując, a wznosi się za owadami wyżej niż np. jej kuzynka Dymówka. Na ziemię zlatuje najczęściej jedynie po to, by zebrać materiał budulcowy na gniazdo – ziemię i błoto z brzegu jakieś wody lub choćby kałuży. Chodzi wtedy dość niezgrabnie, brudząc sobie błotem białe nogawice i brzuszek.

mały rozmiar
sylwetka ptaka podobna do Wróbel
sylwetka ptaka w locie podobna do Wróbel
krótki dziób
biały kolor

Jak rozpoznać Oknówkę po głosie?

Odzywa się dużo i często – szczególnie w locie. Choć często jej nie widać, to z góry dolatuje do nas ciche, szczebiotliwe „prrrit” w różnych wariacjach. To głosy kontaktowe Oknówki i gdy spojrzymy w niebo, zaraz okazuje się, że lata tam nie jedyna, ale pięć, dziesięć i więcej srebrzystych punkcików. Chaotyczny, ale przyjemny dla ucha i radosny świergot, charakterystyczne „piskotanie”– to piosenka Oknówek. Zawołanie alarmowe to przenikliwe „cirr”.

Gdzie i kiedy można zobaczyć Oknówkę?

Gatunek silnie synatropijny – osiedla się po wsiach, a ostatnio przede wszystkim w miastach – najchętniej po sąsiedzku z rzekami, jeziorami lub innymi zbiornikami wodnymi, podmokłymi łąkami i pastwiskami. Z powodu dużych ilości much, na które chętnie poluje, przyciągają ją też otwarte hodowle krów i koni, obory, czy gnojowniki.
Wędrowna: do Polski przylatuje od połowy kwietnia do połowy maja, odlatuje pod koniec sierpnia i we wrześniu.

Miejsce występowania lub obserwacji

Poznaj bliżej Oknówke

Jak wygląda Dzięcioł Średni?
Jak wygląda Dzwoniec?

Oknówki pierwotnie gniazdowały na skalnych klifach i urwiskach. Dziś w Europie to rzadki widok, ale wciąż spotyka się gniazda pod zwisającymi skałami, m.in. w Tatrach, gdzie Oknówki docierają do wysokości 1200 m n.p.m. Te zaradne i inteligentne ptaszki szybko nauczyły się wykorzystywać ludzkie konstrukcje, takie jak mosty, wiadukty i budynki, w tym również zabytkowe. Niewielka kolonia Oknówek osiedliła się np. w oknach Zamku Królewskiego w Warszawie. Żeby ochronić zabytek przed odchodami, w 2019 r. zainstalowane zostały sztuczne czarki z podwieszoną półeczką. Jaskółki już zaakceptowały to rozwiązanie. Mimo, że Oknówki czują się doskonale w zurbanizowanym środowisku i dobrze znoszą obecność ludzi, to – niestety – nie wszyscy odpłacają jaskółkom taką samą sympatią, a ich gniazda są często niszczone. Instalacje ze sztucznymi czarkami, to bardzo dobre rozwiązanie.
Powracające z zimowisk starają się dotrzeć do tych samych kolonii, które opuściły jesienią. Z jaką rozpaczą Oknówka przyjmują fakt, że ich gniazdko zostało zniszczone, a okno „zabezpieczone”, albo ludzie pozbawili okolicę zbiorników wodnych i szaty roślinnej! Zdarza się, że czarkę lęgową zajęła rodzina Wróbli. Wyrzucić? A może szkoda czasu na walki, tym bardziej że jest ryzyko obrażeń, a efekt niepewny. Ptaki szybko wiec zabierają się za budowę nowego gniazda. Sprzyja deszczowa pogoda, bo wtedy wszędzie jest błoto, a grudki błota zmieszane ze śliną to podstawowy budulec, z którego powstaje czarka z niewielkim otworem w górnej części. Pracowite Oknówki murują i utwardzają. Wnętrze moszczą niewielką ilością materiału roślinnego, piórami, włosiem. Samica wysiaduje białe jaja ok.16 dni. Troje lub pięcioro wyklutych piskląt to gniazdowniki, które pozostają w gnieździe pod opieką rodziców prawie przez miesiąc. To w tym właśnie czasie, kiedy pisklęta są stale głodne, Oknówki łowią najwięcej owadów, a wśród nich latające pluskwiaki Hemiptera i muchówki Diptera, których my bardzo nie lubimy. Karmią oboje rodzice, na zmianę donosząc przysmaki do wrzeszczących dzieci.
Po pierwszym lęgu, para przystępuje do drugiego, rzadko trzeciego. Rozlatana młodzież, bez obowiązków, spędza czas w kolonii takich samych osobników, ucząc się zasad życia społecznego, razem poszukując pokarmu, odwiedzając sąsiadów z innych gniazd, plotkując i ustalając hierarchię w grupie, drzemiąc i śpiąc. Bywa, że jakiś rodzic przyleci jeszcze i nakarmi żebrzący dziobek. Akceptuje wszystkie dzieci. Choć Oknówki dobierają się w pary na całe życie, to w okresie lęgowym wiele z nich nie dochowuje wierności. Naukowcy twierdzą, że Oknówka jest socjalnie monogamiczna a genetycznie poligamiczna. Najwyższy sukces lęgowy, ok. 90% osiągają pary będące w wieku 2-4 lat. Średnia roczna śmiertelność dorosłych osobników wynosi 40–60%, większość przeżywa mniej niż pięć lat.
Szczególnym wyzwaniem dla Oknówek są dalekie wędrówki, a ich zimowiska leżą w tropikalnej i południowej Afryce, gdzie zawsze jest ciepło i owadów w bród. Łatwo powiedzieć, ale jaki to wyczyn dla małego ptaka! Jak przelecieć często ponad 10 tysięcy km i nie dać się zrzucić wiatrom do morza, nie zaginąć w piaskach Sahary, nie dać się zabić „smakoszom” lub polującym dla „sportu i przyjemności”…? Jak uciec powietrznym drapieżnikom i samemu nie zginąć z głodu i wycieńczenia?! Europejską populację Oknówki szacuje się na 20–48 milionów osobników i ona jest sklasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski, ale jej liczebność od lat 70-tych XX w. wykazuje stały trend zniżkujący.

Galeria

Z kim łatwo pomylić Oknówkę?

Oknówkę można pomylić z innymi jaskółkami, kiedy razem polują nad wodą lub łąką na owady. Dymówka, Brzegówka, Oknówka – wszystkie należą do rodziny jaskółkowatych (Hirundinidae) i są do siebie podobne, szczególnie w locie – ale: smukłe i największe z tej trójki Dymówki (zdjęcie poniżej i po prawej) mają charakterystyczne, jaskółcze, tzn. głęboko wcięte ogony i ceglastoczerwoną plamę na przodzie głowy i gardle, a Brzegówki są z wierzchu szarobrązowe i nie mają żadnych granatowych barw typowych dla kuzynek.

Jak odróżniać Jaskółki?

Poza szczegółami upierzenia i wielkości, nasz jaskółki różni też miejsce, w którym zakładają gniazda i same gniazdo. Brzegówka (zdjęcie poniżej) kopie norki w piaszczystej skarpie, Dymówka przykleja otwartą czarkę wewnątrz (np. obory lub stodoły), a Oknówka – tworzy zamkniętą czarkę z małym wejściem na zewnętrznych ścianach budynków, przyklejając ją pod okapem dachu, gzymsu, wykuszy lub framug okiennych.

Jak odróżnić Brzegówkę od Oknówki?

Sprawdź nasz poradnik na Facebooku – JASKÓŁKI I JERZYK

Jak odróżnić Jaskółki i Jerzyki?

Oknówka często unosi się nad naszymi miastami w towarzystwie Jerzyka (poniżej), który należy jednak do innej rodziny niż jaskółki, a od którego jest wyraźnie mniejsza i dodatkowo odróżnia się białym srebrzystospodem. (Jerzyki są całe ciemne, z daleka wyglądają jak czarne).

Jak odróżnić Jerzyka od Jaskółki?

Oknówka w liczbach

Masa ciała18 g
Rozpiętość skrzydeł26-29 cm
Długość ciała13-15 cm
Liczebność w Polsce500 tysięcy par
Statusobjęta jest ścisłą ochroną gatunkową, skalsyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC)

Jak pomóc Oknówce?

Jak możemy pomóc Oknówkom? Z jednej strony chroniąc ich siedliska lęgowe, z drugiej – kształtując tereny zielone tak, żeby ptaki miały owady i dostęp do wody. Edukujmy mieszkańców osiedli zamieszkiwanych przez Oknówki, zachowajmy istniejące kolonie lub budujmy jaskółkowniki po sąsiedzku, a w razie potrzeby montujmy sztuczne czarki. Kiedy wszędzie susza i brak błota, gotowa czarka umożliwi ptakom przystąpienie do lęgów. A im więcej czarek na jaskółczej wieży (jaskółkowniku) – tym lepiej! Oknówki mogą tam prowadzić życie kolonijne, nikomu nie przeszkadzając – a wręcz przeciwnie! Są przecież naszymi ukochanymi zwiastunami wiosny, a do tego trzymają owady pod kontrolą!

Dzięki Tobie te miejsca zmieniają się w raj dla ptaków!

Lajkujesz z kanapy, czy działasz w terenie? Działaj z nami w taki sposób, jaki najbardziej Ci odpowiada.

  • 23 000 dolarów rocznie! Co najmniej tyle warte są różnorodne usługi jakie dostarczają nam zdrowe bagna w przeliczeniu na jeden tylko hektar! Tereny mokradłowe (bagna, podmokłe łąki) są jednym z najszybciej zanikających typów siedlisk przyrodniczych w skali nie tylko Polski, czy Europy, ale całego świata! Znikające ptaki wodno-błotne są niestety smutnym dowodem tych zmian. Tylko w ciągu ostatnich 30-40 lat populacja Czajki Vanellus vanellus skurczyła się o 55% , Krwawodzioba Tringa totanus o 54%, Kszyka Gallinago gallinago o 48%, Potrzosa Emberiza schoeniclus o 38%, Strumieniówki Locustella fluviatilis o 74%, Świerszczaka Locustella naevia o 73%, a Pliszki żółtej Motacilla flava o 76%. Pomóż nam tworzyć kolejne ostoje dla ptaków!
Zobacz inne formy wsparcia
  • Bagna są dobre!
  • Symbolem naszego rezerwatu jest Sasanka. Sasankowe murawy to dobrze zachowane murawy ciepłolubne na malowniczych, zboczach byłego wyrobiska piasku.
Zobacz inne formy wsparcia
  • Jak chroni przyrodę stowarzyszenie Jestem na pTAK!
  • Symbolem naszej ptasiej ostoi jest Żuraw. Gatunek może niezbyt oryginalny, ale to właśnie parę tych ptaków mieliśmy okazję zobaczyć, gdy ostatnio odwiedziliśmy to miejsce.
Zobacz inne formy wsparcia
  • Jak stowarzyszenie Jestem na pTAK! chroni przyrodę?
  • Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz więcej
  • Naucz się rozpoznawać ptaki! Kurs online - jak rozpoznawać ptaki? zobacz wydarzenie

Pomóż nam! Twoje wsparcie pozwala chronić Przyrodę!

Wpłać
na ptaki

Darowizna online

Zobacz pozostałe
formy wsparcia

Zobacz